N. I. SodIqova, E. a. KorNIyenko, M. d. XoShimxodjayEva periferIya va ofis qUrilmaLarini ta’MIrLaSh va ishLatish

3.4. Windows oilasi operatsion tizimlarining 
 
fayl tizimlari
Kompyuterda ishlayotganda biz silindr, o‘qish/yozish moslamasi 
va sektorlar bilan emas, balki fayllar bilan ishlaymiz. Diskdagi 
ma’lumotlarga fayllar kabi murojaat qilishni qattiq diskning fayl 
tizimi vositasi yordamida operatsion tizim ta’minlaydi. Fayl tizimi 
diskda ma’lumotlar saqlanadigan disk sektorlari va fayl nomlari 
orasida moslikni o‘rnatish uchun mo‘ljallangan qo‘shimcha xizmat 
axborotlarini saqlashga asoslangan.
Odatda, fayl tizimlari sektorlarga emas, balki klasterlarga asos-
lanadi. Klaster – bu bo‘linmas manzillash birligini vujudga keltiruv-
chi sektorlar guruhidir. «Klaster» tushunchasi mantiqiy tushuncha 

---

54
hisoblanadi. Aniq bir qattiq disk uchun klaster o‘lchami uning jismoniy 
qurilmasidan emas, balki boshqa omillar, shuningdek, foydalanuvchi 
xohishiga ko‘ra ham aniqlanadi.
Windows oilasidagi operatsion tizimlarda 3 xil fayl tizimlari 
qo‘llaniladi: FAT16, FAT32 va NTFS.
 
–
FAT
(File Allocation Table – fayllar joylashtirish jadvali);
 
–
FAT32 
(File Allocation Table, 32 bit – 32 razryadli fayllar 
joylashtirish jadvali);
 
–
NTFS
(Windows NT File System – Windows NT fayllar tizimi).
FaT16 fayl
tizimi. 
Bu MS-DOS operatsion tizimidan meros bo‘lib 
qolgan eng dastlabki fayl tizimidir. Unda har bir faylga mos holda 
klaster zanjiri qo‘yilgan. Disk maxsus FAT (File Allocation Table – 
fayllar joylashuvi jadvali) jadvaliga ega, unda har bir klasterga 16 bit 
maydon ajratilgan. Bu maydon keyingi fayl klasteriga ko‘rsatmani o‘z 
ichiga oladi. Maxsus belgilar klaster bo‘shligi, yoki yuzasi nuqsonlar 
tufayli ishlatishga yaroqsiz, yoki faylning so‘ngi klasteri hisoblanishini 
ko‘rsatishga imkon beradi. Katalogda har bir fayl uchun uning birinchi 
klaster raqami va faylning so‘nggi klasterida band bo‘lgan maydon hajmi 
ko‘rsatiladi. Shuning o‘zi fayl to‘liq o‘qilishi uchun yetarli bo‘ladi (3.6-
rasm).
3.6-rasm.