N. Hakimov, E. Abdullayev, F. Halimov, A. Xamidova umurtqasizlar zoologiyasidan amaliy mashg’ulotlar

HAQIQIY TO’GARAK CHUVALCHANGLAR YOKI NEMATODALAR SINFI – NEMATODA
Nematodalar Yer yuzida keng tarqalgan chuvalchanglardir. Ushbu sinfning 25 mingga yaqin turi ma’lum bo’lib, ular xilma-xil sharoitlarda yashashga moslashgan. Aksariyat turlari dengiz va daryolarda, ko’llarda, nam tuproqda erkin hayot kechiradi. Anchagina turlari turli-tuman hayvonlar va o’simliklarda, shuningdek bir qator turlari odamlarning turli xil organ va to’qimalarida parazitlik qilib, og’ir kechadigan nematodoz kasalliklarini keltirib chiqaradi.

Nematodalarning gavada shakli asosan ipsimon, tananing ikkala uchi biroz o’tkirlashgan. Bunday shakl ushbu hayvonlarni suvda, tuproq yoki xo’jayin tanasida xarakatlanishini osonlashtiradi. Tanasi ancha qalin kutikula bilan qoplangan, ayniqsa parazitlik bilan hayot kechiruvchi turlarida kutikula 6-8 qavatdan iborat. Ushbu qavatlar tarkibida oqsil va yog’simon birikmalar ko’p bo’ladi. Kutikula eng avvalo tashqi skelet vazifasini bajaradi, shuningdek u har xil mexanik va kimyoviy ta’sirlardan himoya qiladi.

Nematodalarning yana bir xarakterli xususiyati shundaki, ularning kutikulasida kipriklar bo’lmaydi. Gipodermasi hujayraviy tuzilishga ega emas va unda organizm uchun zaruriy moddalar saqlanadi.