N e I t va gaz m ahsulotlarining I izik-kimyoviy tahlili


Г 48-rasm. Gaz xromatografiyasining chizmasi



Download 4,68 Mb.
Pdf ko'rish
bet78/106
Sana13.07.2022
Hajmi4,68 Mb.
#793361
1   ...   74   75   76   77   78   79   80   81   ...   106
Bog'liq
Neft vf gaz mahsulotlarininu fizik-kimyoviy tahlili. Fozilov S.F, Mavlonov B.A va boshqalar

Г


48-rasm.
Gaz xromatografiyasining chizmasi:
/ — tashuvchi gazning doim iy oqim m anbayi
2 —
gaz oqim i rostlagichi; 
3 —
tekshiriluvchi n a m u n a m iq d o rin i o 'lc h a b kiritish u c h u n dozalovchi 
m oslam a (dozator); 
4 -
term ostatlangan xrom atografiya kolonkasi;
5
detektor
6 —
o ‘ziyozar m oslam a; 7 — kolonkali isitish bloki.
dozatorlarda o ‘lchab kiritiladi. Laboratoriya am aliyotida bu m aqsadda 
m axsus shprislardan foydalaniladi. K atta hajm dagi gaz nam unasini 
kiritish u c h u n ajratuvchi buretkalar ishlatiladi. X rom atografda kiritil- 
gan n am u n an i tashuvchi gaz bilan aralashtirish yoki u n i bugMatishga 
m o ‘ljallangan m oslam alar b o ‘ladi. Tashuvchi gaz oqim i n am u n a bilan 
birga kolonkaga kiradi. G az xromatografiyasida term ostatlangan to ‘g ‘ri, 
U -sim o n va spiral shaklidagi kolonkalar ishlatiladi. Xrom atografiyani 
to ‘g ‘ri o ‘tkazish u ch u n kolonkani adsorbent bilan b ir m e’yorda yaxshi 
to ‘ldirish ham d a haroratini o ‘zgarm as ho ld a tutib turish ju d a katta 
aham iyatga ega. Shu sababli xrom atografik kolonka term ostatlanadi.
D e te k to r gaz xrom atografiyaning eng m u h im qism i b o 'lib , u 
chiqish paytida gaz tarkibining o'zgarishini sezadi va m a ’lum otlarni 
qayd etuvchi asbobga uzatadi. Integral detektorning signali gaz oqim i- 
dagi m oddaning um um iy massasiga m os b o ‘ladi. D etektordan aralash­
m a k o m p o n en tla ri o ‘tg an d a o ‘ziyozar m oslam an in g perosi siljib, 
pog‘o n alar chiziladi.
G az-suyuqlik xrom atografiyasida aralashm ani tarkibiy qism larga 
ajratish sam aradorligi suyuq fazani to ‘g‘ri tanlashga bog'liq. Suyuq 
faza aralashm a kom ponentlariga nisbatan inert, anfcha tanlovchan,
1
126


term ik barqaror b o ‘lishi, tashuvchi gazni o ‘zida eritmasligi, qovushoq- 
ligi kichik va bug‘lanm aydigan (tajriba sharoitida) b o ‘lishi kerak.
G a z -su y u q lik x ro m a to g ra fiy a sid a suyuq faza sifatida term ik
jihatdan ancha barqaror b o ‘lgan vazelin m oyi, silikon m oylari, ftalatlar 
(dibutilftalat, dioktilftalat va boshqalar), dim etilform am id va silikon 
polim erlardan foydalaniladi. Suyuq kristallar, m asalan:
R O - \
/ —N = N — \
/ - O R
tipid ag i azo oksiefirlar o ‘ziga xos x ususiyatlarni n a m o y o n qiladi. 
B unday suyuq kristallar chiziqli m olekulalarga nisbatan tanlashga 
moyilligi kuchliroq bo'ladi. Suyuq fazaning m iqdori sistemaning xossa- 
lariga bogdiq bodib, q attiq tashuvchi m assasining 1 dan 30—50% ini 
tashkil etadi. K izelgur yoki d iato m it asosida olingan tashuvchilar 
k o ‘p ishlatiladi. B a’zan teflondan foydalaniladi.
X rom atografik jarayo nn in g h a ro ra t rejim i tu rlich a bodishi m u m ­
kin. P rogram m alangan h aroratli gaz xrom atografiyasida aralashm ani 
tarkibiy qism lariga ajratish darajasi yuqori bodadi. B unday xrom a- 
tografiyalashda kolonka harorati sekin-asta oshirib boriladi va kolonka 
orqali a w a l eng uchuvchan k om ponentlar, so‘ngra harorat kodarilgan 
sari kam roq uchuvchanlari o d a d i va m od d alar an ch a to d iq ajratiladi.
G az xro m atografiyasining b ir tu ri b o d g a n k ap illar x ro m a to ­
grafiyada aralashm ani tarkibiy qism larga ajratish anch a yuqori bodadi. 
Bu usulda xrom atografik kolonka sifatida diam etri 0,1—0,5 m m va 
uzunligi b ir n echa o ‘nlab m etr b o d gan kapillarlardan foydalaniladi. 
B unda kapillarlar q attiq tashuvchi vazifasini bajaradi. U lam in g ichki 
devorlari q o ‘zgalm as suyuq yoki q attiq faza pardasi bilan qoplangan. 
K apillarlar uzunligining kattaligi va diam etrining kichikligi aralash- 
m alam ing tarkibiy qism larga yaxshi ajratilishini, xrom atografiyalashni 
yuqori tezlikda olib borishni va gaz xrom atografiyasining ju d a sezgir 
bodishini t a ’m inlaydi.
K apillar xrom atografiyaning asosiy kam chiligi k atta uzunlikdagi 
ingichka kapillarlarni tayyorlash, u lam in g devorlarida suyuq yoki 
q attiq fazaning yupqa qatlam ini hosil qilish va n am u n a k o m ponen t - 
larining m ikrom iqdorlarini detektorlashdan iborat.
K ap illarlar m isdan , alu m in iy d an , sh ish ad an , zanglam aydigan 
p o d a td a n , plastm assalardan yasaladi. K im yoviy m oddalar t a ’siriga


barqarorligi, tozaligi va tayyorlash osonligi tufayli shishadan tayyor- 
langan kapillar kolonkalar k o ‘p ishlatiladi. Z aruriy uzunlikda tayyor- 
langan kapillar barab an yoki kassetaga o ‘ralib, ichki yuzasiga q o ‘z- 
g ‘alm as suyuq faza q o p lan ad i va gaz xrom atografiyaning term o - 
shkafiga joylashtirilib, asbobning gaz zanjiriga ulanadi.
K apillar xrom atografiyasida detektorlash sistem alarning sezgirligi 
yuqori 
( 1 0 1 0
g /s gacha), ishchi kam erasining hajm i kichik b o ‘lishi 
k erak . K o ‘p in c h a , a la n g a li-io n lo v c h i tu rd a g i m ik ro d e te k to rla r 
(sezgirligi 10—15 g/s gacha), k ro k ataro m etrlar (
1 0 —
1 2
g /s gacha) va 
elektrokonduktorim etrik m ikrodetektorlar (sezgirligi 
1 0 —
1 2
g /s gacha) 
ishlatiladi.

Download 4,68 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   74   75   76   77   78   79   80   81   ...   106




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish