N e I t va gaz m ahsulotlarining I izik-kimyoviy tahlili

5 .1 0 - § . G az xrom atograflyasi tahlil usuli.
Amalda ishlatilishi va afzalliklari
H ozirgi paytda eng m uh im xrom atografiya usullari gaz-qattiq 
m o d d a xrom atograflyasi, g az-adsorbsiya xrom atograflyasi (G A X , 
b u n d a q o ‘zg‘alm as faza sifatida q attiq adsorbent ishlatiladi) va gaz- 
suyuqlik xrom atograflyasi hisoblanadi (G SX , b u n d a qattiq sorbent 
don achalari yuzasidagi suyuqlik pardasi q o ‘zg‘alm as faza bo'ladi).
G az xrom atografiyasida teksh irilu vch i aralash m an in g tarkibiy 
qism lari (kom ponentlari) gaz faza bilan q attiq yoki suyuq fazalar 
orasida taqsim lanadi. G az xrom atografiyasida h a ra k a tc h a n fazani 
gaz yoki bug
1
tashkil qiladi.
G az xrom atografiyasini o ‘tkazishda m a ’lum h aro ratgacha qizdi- 
rilgan tashuvchi gaz oqim iga tahlil qilinadigan n a m u n a kiritiladi. 
N a m u n a tarkibidagi m o d d ala r tash u v ch i gaz o q im id a b u g ‘lanib, 
term ostatlangan, q o ‘zg‘alm as fazali (adsorbentli) kolonkaga kiradi. 
Kolonkadagi adsorbentda gazsim on m o d d alar aralashm asining k o ‘p 
m arta takrorlanuvchi adsorbsiya va desorbsiya (yoki suyuqlik pardasida 
erish va ajralib chiqish) jarayonlari so dir b o ‘ladi. B unda m urakkab 
aralashm aning tarkibiy qismlarga ajratilishi tekshiriluvchi m oddalarning 
faz a la r o rasid a taq sim la n ish k o effitsiy en ti yoki ad so rb siyalanish 
koeffitsiyenti b ilan an iq lan ad i. K o lo n k a d a n ch iq ish d a aralashm a 
alo hid a m oddalarga ajralaib, gaz oqim i bilan birga dektorga kiradi.
H a r qan day gaz xrom atografik k o lo n k a (48-rasm ) aralashm a 
k o m p o n en tlarin i ajratilgandan keyin tu tib qoluvchi m oslam alardan 
ibo rat b o ‘ladi.
Tashuvchi gaz b allon d an red u k to r orqali beriladi. U ning sarfi 
m axsus sarf o ‘lchagich-rotam erlar yordam ida aniqlanadi. G azni nam - 
lik va boshqa aralashm alardan to zalash u c h u n kalsiy xlorid yoki 
silikagel to ‘ldirilgan shisha idish yoki U -sim o n naydan foydalaniladi. 
U la r dozato rdan oldin joylashtiriladi. N a m u n a xrom atografga maxsus
125