N e I t va gaz m ahsulotlarining I izik-kimyoviy tahlili

Г

---

14-rasm. Yadro spinining magnit maydonida
joylashuvi.
hosil qiladigan m agnit m aydonining kuch chiziqlari tashqi m aydon 
(
H
0) kuch chiziqlari bilan bir tom onga, yo unga qaram a-qarshi y o ‘- 
nalgan b o iis h i m um kin (14-rasm ).
Bitta pro to n qanday qilib ikki xil yo ‘nalishga ega m aydon hosil 
qilishini quyidagicha tu sh u n tirish m um kin. Agar 1 g m iqdorida 
vodorod ioni olinsa, u n d a 
6
, 3-10
2 3
d o n a pro to n b o ‘ladi. M agnit 
m ay d o n id a an a shu m iq d o r p ro to n n in g b ir qism i hosil b o ‘lgan 
m aydon ( # 0) bilan bir xil b o ‘lib, uni kuchaytiradi, qolgan qisminiki 
esa tashqi m aydonga qaram a-qarshi b o ‘ladi, ya’ni tashqi m aydonini 
susaytiradi. Boshqacha aytganda, spinlar m aydon b o ‘ylab va teskari 
y o ‘n alishd a joylashadi. Asosiy m aydon 
( H 0)
ni kuchaytiradigan 
yadrolar energiyasi uni susaytiradigan yadrolar energiyasidan kichik 
b o ‘ladi (15-rasm ). O datda, bu hoi yadrolarning energetik pog‘onaIari 
m agnit m aydonida ikkiga ajralishi deyiladi.
Shunday qilib, yadrolarning bir qism i pastki pog‘onada, qolgan 
qismi esa energiyasi ko‘proq b o ‘lgan yuqori p o g'o nada joylashadi. 
Pog‘onalar energiyalarining farqi AZi’ga teng. Tabiiyki, pastki pog‘ona 
energiyasi kichik b o ‘lgani u ch u n u n d a yuqori p o g‘onaga nisbatan 
k o ‘proq y adrolar joy lash adi. B oshqacha aytganda, hosil b o ‘lgan 
m aydonlar yo'nalishi tashqi m aydon 
(H0)
y o ‘nalishi bilan bir xil 
b o ‘ladigan yadrolar nisbatan ko‘proq b o ‘ladi. Lekin bu farq u n c h a
k a tta em as. O d a td a g i h a ro ra tla rd a y u q o ri va quyi p o g ‘o n a la r 
zichligidagi farq um um iy yadrolarning 
0 , 0 0 0 0 1
qism idan oshmaydi. 
M asalan, yuqori p og‘o n ad a 1000000 yadro b o ‘lib, quyi pog‘onada
o rtiq b o ‘ladi, xolos.
Pog‘onalardagi yadrolar zichligidagi bu farqning kam b o ‘lishiga 
sabab, yuqori va quyi pog‘o nalar energiyalaridagi farq (A
E)
ning 
kichikligidir. Y adro m agnit rezonansi usulining m ohiyatini m ana
1 0 0 0 0 1 0
ta yadro, y a’ni o 'n tag in a atom yadro
42

---

/•
/
/