N. B. Dilmurodov

Dum umurtqalari – vertebrae coccygeae, s. caudae. 
Dum umurtqalarining 
soni turli hayvonlarda katta farq qiladi. Ular qoramolda – 18-20, cho‘chqada – 20-
25, otda – 18-20, itda – 20-23, qo‘yda – 16 (18) -24 tagacha bo‘ladi. Qo‘ylar dum 
umurtqalarining soniga qarab dumsiz, kalta dumli, uzun dumliga bo‘linadi. Dum 
umurtqalarining soni 6-7 ta bo‘lsa dumsiz, 16 tagacha bo‘lsa kalta dumli, 16 tadan 
ko‘p bo‘lsa uzun dumli deyiladi. 
Dum umurtqalarini qoramol misolida tuzilishini o‘rganadigan bo‘lsak, 
ularda kranial bo‘g‘im o‘simtalari faqat dastlabki 5-6-umurtqalarda yaxshi 
rivojlangan, ko‘ndalang o‘simtalari keng,. 8-10-umurtqalarda bu o‘simta 
bo‘lmaydi, 2-13-umurtqaning ventral tomonida yaxshi rivojlangan gemal yoyi –
 
arcus haemalis 
bo‘lib, undan dum arteriyasi o‘tadi. 
Hayvonlardagi farq qiluvchi xususiyatlari. 
Otda 
–
kranial bo‘g‘im 
o‘simtalari do‘nglik shaklda bo‘lib, kaudal bo‘g‘im o‘simtalari bo‘lmaydi, 4-

---

umurtqadan boshlab, gemal yoyi yo‘qolgan bo‘ladi. Cho‘chqada
– 
dastlabki 4-5-
umurtqalarida kranial va kaudal bo‘g‘im o‘simtasi va bo‘g‘im yuzasi bo‘ladi, 
ko‘ndalang o‘simtalari 5-6-umurtqadan boshlab yaxshi rivojlangan. Itda
 
– 
dastlabki 4-5-umurtqalarda kranial va kaudal bo‘g‘im o‘simtalari o‘zaro ajralgan 
bo‘ladi, ko‘ndalang o‘simtalari orqaga qaragan bo‘ladi, 5-10-nchisida gemal 
o‘simtasi bo‘ladi.
 
NAZORAT UCHUN TOPSHIRIQ VA SAVOLLAR 
- umurtqalar necha bo‘limga bo‘linadi? 
- umurtqalarning qaysi anatomik qismlari tafovut qilinadi? 
- ko‘krak bo‘limi umurtqalarining hayvonlardagi farqi? 
- ko‘krak qafasi qanday hosil bo‘ladi? 
- dumg‘aza umurtqalari boshqa bo‘lim umurtqalaridan qanday farq qiladi? 
- dum umurtqalarining hayvonlarda farq qiluvchi xususiyatlari?