N. B. Dilmurodov

Qovurg‘a To‘sh suyagi 
1-itniki, 2-cho‘chqaniki, 3-otniki, 
4-qoramolniki. a-qovurg‘a boshi, 
b-bo‘yni, c-do‘ngligi, d-tanasi, e-
tarog‘i. 
A-otniki(yonidan ko‘rinishi), B-qoramolniki, 
C-cho‘chqaniki, D-itniki. 1-dastasi, 2-tanasi, 
3-qalqonsimon tog‘ay, 4-qovurg‘a tog‘ayi 
kirib 
turadigan 
chuqurcha, 
5-tog‘ay 
qovurg‘a I-IX-qovurg‘alar. 
Bel umurtqalari – vertebrae lumbales. 
Bu bo‘lim umurtqalari ham ko‘krak 
umurtqalariga o‘xshash bo‘lib, ularda uzun, yassi, lentasimon ko‘ndalang 
qovurg‘asimon o‘simtalari borligi bilan farqlanadi hamda bo‘g‘im o‘simtalari 
yaxshi rivojlangan bo‘ladi. 
Bel umurtqalarining soni har xil hayvonlarda turlicha bo‘ladi. Masalan, 
qoramolda – 6 ta, qo‘ylarda – 7 ta, otda – 6 ta, cho‘chqada – 6-8 ta, itda –7 ta. Bel 
umurtqalarining tanasi uzun, boshi va chuqurchasi tekis, yon teshigi keng, 
so‘rg‘ichsimon o‘simtasi yaxshi rivojlangan, elka o‘simtasi bir tekisda o‘sgan 
bo‘ladi. 
Hayvonlardagi farq qiluvchi xususiyatlari. 
Qoramol va qo‘ylarda
– 
bel 
umurtqasi tanasi uzun, ko‘ndalang qovurg‘asimon o‘simtasi oldinga qayrilgan 
bo‘lib, cheti o‘yiqli va uchli. Otda
 – 
tanasi qisqa, oxirgi bel umurtqasida dumg‘aza 
suyagi bilan birlashishi uchun bo‘g‘im maydonchasi bo‘ladi. Elka o‘simtalari 
oldinga egilgan, ularning uzunligi enidan 2 marta katta, 2-3- umurtqalarda bir-biri 
bilan va dumg‘aza umurtqalarining qanoti bilan birlashishi uchun bo‘g‘im 
o‘simtasi bo‘ladi. Cho‘chqada
– 
bel umurtqalari qoramolnikiga o‘xshash, ammo 

---

yon o‘simtasi asosida dorsoventral teshigi bo‘ladi. Oldingi bo‘g‘im o‘simtasi 
tiqinsimon, orqangisi –valiksimon. Itda – ko‘ndalang qovurg‘asimon o‘simtasi 
oldinga qaragan; oldingi bo‘g‘im o‘simtalarida muskullar birlashishi uchun 
so‘rg‘ichsimon o‘simtalari yaxshi rivojlangan, kaudal bo‘g‘im o‘simtasi ostida 
muskul birlashishi uchun qo‘shimcha o‘simtalari bo‘ladi.