N. B. Dilmurodov

 
Siydik ayirish organlarini tuzilishi 
 
Darsning maqsadi:
siydik ayirish organlari tizimi: buyrak, siydik yo‘li, 
qovuq, siydik chiqarish kanali hamda siydik jinsiy kanalini tuzilishi va 
topografiyasini o‘rganish. 
Ko‘rgazmali materiallar:
har xil hayvonlarning buyragi, siydik yo‘li, 
qovug‘i va siydik chiqarish kanalini quruq va ho‘l preparatlari, sxema va tirik 
hayvon. 
Buyraklar
– 
renes (nephros)
juft organ bo‘lib, bezli chiqarish 
kanalchalariga boy. Qoramollar buyraklari usti notekis ko‘p so‘rg‘ichli bo‘lib, 
buyrak bo‘laklari har xil kattalikda bo‘ladi. 
Buyrakda ikkita uchi – kranial – 
extremitas cranialis
va kaudal – 
extremitas 
caudalis,
ikki cheti – lateral 
– margo lateralis 
va medial – 
margo medialis,
ikki 
yuzasi – dorsal – 
facies dorsalis
va ventral – 
facies ventralis
farqlanadi. 
Buyrakning kaudal uchi kranial uchiga nisbatan keng, uning lateral cheti qavariq, 
pastga osilgan, medial cheti esa to‘g‘ri yoki sezilarsiz botiq va dorsal tomonga 
yo‘nalgan; medial botiq chetida buyrak chuqurchasi – 
fossa renalis
joylashadi; 
qoramolda ushbu chuqurcha ancha keng, buyrakka tomirlar va nervlarni kirish va 
undan siydik yo‘lining naychalarini chiqish joyi hisoblanadi. Buyraklar tashqi 
tomondan fibroz kapsula – 
capsula fibrosa
bilan qoplangan. Fibroz kapsulaning 
ustida yog‘ kapsulasi 
– capsula adiposa 
yotadi.
Buyrakni bo‘ylamasiga kesib ko‘rilganda, uchta: siydik ajratuvchi, siydik 
chiqaruvchi va chegaralovchi zonalari farqlanadi. 
Siydik ajratuvchi yoki po‘stloq 
zonasi 
– 
zona corticalis
buyrakning periferiyasida joylashib, to‘q-qizil rangda 
bo‘ladi.