N. B. Dilmurodov

Kengaytiruvchi muskullar. 
Yuqorigi halqasimon-cho‘michsimon muskul – 
m.srico-aritaenoideus 
dorsalis 
halqasimon tog‘ay plastinkasining muskul tarog‘idan boshlanib, 
cho‘michsimon tog‘ayni kengaytiradi. 
Halqasimon-qalqonsimon 
muskul 
– 
m.cricothyreoideus
halqasimon 
tog‘ayning yoyidan to qalqonsimon tog‘ayning tashqi yuzasigacha boradi va 
qalqonsimon tog‘ayni pastga tortadi. Bu muskul hiqildoqqa kirish yo‘lini 
kengaytiradi. 
Tilosti-hiqildoq usti muskuli – 
m.hyoepiglotticus
kuchli taraqqiy etgan ikkita 
boshchasi bilan til osti suyagining tanasidan boshlanib, hiqildoq usti tog‘ayining 
asosida tugaydi. Bu muskul hiqildoq usti tog‘ayini ochadi. 
Toraytiruvchi muskullar 
Yon halqasimon-cho‘michsimon muskul – 
m.cricothyreoideus lateralis
halqasimon tog‘ay yoyidan boshlanib, cho‘michsimon tog‘ayni pastga tortib, 
hiqildoq yo‘lini toraytiradi. 
Tovush muskuli – 
m.vocalis
va xaltacha muskuli – 
m.ventricularis
bitta 
umumiy muskul bo‘lib qo‘shilishgan, cho‘michsimon tog‘ayning tovush 
o‘simtasidan boshlanib, qalqonsimon tog‘ayning tanasida tugaydi. Bu 
muskullarning qisqarishi natijasida tovush lablari bo‘shashadi.
Cho‘michsimon tog‘ayning ko‘ndalang muskuli – 
m.cricothyreoideus 
transverses
o‘ng va chap cho‘michsimon tog‘aylarning ustida ko‘priksimon 
joylashgan bo‘lib, qisqarganda tovush lablari bo‘shashadi. 
Hayvonlardagi farq qiluvchi xususiyatlari. 
Otda – qalqonsimon tog‘ayning 
yoyi uning plastinkasiga to‘g‘ri burchak hosil qilib joylashgan; plastinkaning 
oldingi chetida cho‘michsimon tog‘ay bilan birlashishi uchun ikkita bo‘g‘im yuzasi 
bo‘ladi; yoyning ildizida qalqonsimon tog‘ayni shoxchalari bilan qo‘shilishi uchun 
ikkita bo‘g‘im yuzasi mavjud. Qalqonsimon tog‘ayning yon plastinkalari 
rombsimon tanasi tor, qalqonsimon teshik shoxchaning asosida joylashgan. 
Cho‘michsimon tog‘ayi uchburchak shaklda, ularning old yuqorigi burchagi elastik 

---

shoxcha tog‘ayini hosil qiladi, pastkisi tovush o‘simtasi bo‘lib hisoblanadi, orqa – 
yuqorigi burchagi esa halqasimon tog‘ay bilan birlashishi uchun bo‘g‘im yuzasini 
hosil qiladi. Hiqildoq ustki tog‘ayi bargsimon shaklda bo‘ladi. Hamma tog‘aylar 
bir-biri bilan paylar yordamida birlashgan. Hiqildoq muskullari qoramollarniki 
singari bo‘ladi. Cho‘michsimon-hiqildoq usti tog‘aylari hiqildoqning boshlanish 
qismini hosil qiladi. Tovush lablari nafas olish va tovush chiqaruvchi qismlari 
bilan uchburchak shakldagi, tor tovush yoriqchasini hosil qiladi; hiqildoqning yon 
hamda o‘rta xaltachalari yaxshi taraqqiy etgan. 
Cho‘chqada – hiqildoq uzun; qalqonsimon tog‘ayi ham uzun bo‘lib, uning 
yon plastinkalari pastki tomonda bor bo‘yicha tanasiga qo‘shilib ketgan. 
Qalqonsimon tog‘ayning orqa shoxchasi qisqa va keng, oldingi shoxchasi 
bo‘lmaydi. Cho‘michsimon tog‘ayning muskul tarog‘i va tovush o‘simtasi yaxshi 
rivojlangan. Qalqonsimon tog‘ay yonida cho‘michsimon tog‘ayning dorso-medial 
burchaklari oralig‘ida kichik oraliq tog‘ayi bo‘ladi. Tovush paylari katta – oldingi 
hamda kichik orqangi bo‘laklarga bo‘lingan. 
Itda – qalqonsimon tog‘ayning yuqorigi plastinkasi keng; yoyning pastki 
tomonida chuqur hamda keng kesigi mavjud. Qalqonsimon tog‘ay nisbatan qisqa, 
yon plastinkasida chuqur kesik va qiyshiq hoshiyasi ko‘rinib turadi. Hiqildoq usti 
tog‘ayi to‘rtburchak bargsimon shaklda. Hiqildoqning o‘rta xaltasi bo‘lmaydi.