N. B. Dilmurodov

Yo‘g‘on ichakning xar xil tipda tuzilishi 
B-it, C-ot; D - qoramol; E - cho‘chqalar yo‘g‘on ichagi: 1-ko‘richak, 2-yo‘g‘on 
ichak, 3’-3’’-ko‘ndalang qismi, 4-chap pastki qismi, 4’-chap yuqorigi qism, 5,6-
to‘g‘ri va yonbosh ichak, 7-kichik yug‘on ichak, 8-kavsh kaytaruvchilaning 
yo‘g‘on ichagi, 9,10-markaziy o‘ram, 11-markazdan qaytaruvchi labirint, 12-
yo‘g‘on ichakning oxiri, 13-markazga boruvchi spiral, 14-labirint uchi, 15-
markazdan ketuvchi spiral. 
NAZORAT UCHUNTOPSHIRIQ VA SAVOLLAR 
- ingichka bo‘lim ichaklariga qaysi ichaklar kiradi? 
- ichak devoridan tashqi bezlar qaysilar? 
- ingichka bo‘lim ichaklarini turli hayvonlardagi uzunligini ayting. 
- ingichka bo‘lim ichaklarini qishloq xo‘jalik hayvonlaridagi farqi 
nimalardan iborat?. 
- ichaklarning topografiyasini ayting. 
- yo‘g‘on bo‘lim ichaklariga qaysi ichaklar kiradi? 
- ko‘r ichakni hayvonlardagi tuzilishi va tafovutini ayting. 
- chambar ichakni hayvonlardagi tuzilishi va tafovutini ayting. 
- to‘g‘ri ichakni hayvonlardagi tuzilishi va tafovutini ayting.
 

---

Burun, burun bo‘shlig‘i, hiqildoqni tuzilishi
Darsning maqsadi:
nafas yo‘llari: burun, burun bo‘shlig‘i, hiqildoqning 
anatomik tuzilishi, topografiyasi, har xil turga mansub bo‘lgan hayvonlardagi 
o‘ziga xos tafovutlarni o‘rganish. 
Ko‘rgazmali materiallar: b
urun bo‘shlig‘ini kesimi, hiqildoqning quruq, 
ho‘l preparatlari, mulyajlar, rangli tasvirlari. 
Organizmdagi har bir ho‘jayrada moddalar almashinuvi jarayonida 
murakkab strukturaga ega bo‘lgan organik moddalar birmuncha oddiy strukturali 
moddalarga parchalanib turadi, ya’ni oksidlanish jarayoni kechadi. Mazkur jarayon 
zamirida oksidlanish – parchalanish mahsuloti bo‘lmish energiya ajralib chiqishi 
hamda karbonat angidrid (SO
2
) gazi va suv hosil bo‘lishi yotadi. Organizmda 
kechadigan ushbu murakkab, bir-birini taqozo qilib turuvchi jarayonning 
muvofiqlashtirib turish uchun uzluksiz ravishda kislorodni qon bilan nafas olish 
organlaridan to‘qimaga va to‘qimada hosil bo‘lgan karbonat kislotasini to‘qimadan 
nafas olish organiga o‘tkazib turilishi lozim. Ana shunday muhim “mas’uliyatli”, 
organizm hayotiyligini ta’minlab turuvchi jarayonni amalga oshirib turish nafas 
olish organlarining zimmasiga yuklatilgandir. Demak, nafas olish organlari tashqi 
muhit bilan organizm o‘rtasidagi gazlar almashinuvini ta’minlab turadi. 
Nafas olish organlariga burun, burun bo‘shlig‘i, hiqildoq, kekirdak va o‘pka 
kiradi. 
Burun – nasus
nafas olish tuzilmalarining boshlanish qismi hisoblanib, 
uning yuqori qismi, yon devorlari, asosiy qismi hamda uchi farqlanadi. Burunning 
yuqorigi qismi – 
dorsum nasi
burun bo‘shlig‘ining qopqog‘i bo‘lib hisoblanadi. U 
sekin-asta burunning yon devorlari –