N. B. D ilm u r o d o V, M. G. Karimov, Z. F. Norm uradova «hayvonlar morfologiyasi»

H ayvonlardagi fa rq qiluvchi xususiyatlari.
Qoramolda — 
bo‘yinturuq o'simtasi qisqaroq, egilgan bolib, til osti teshigi 2 ta
105

---

va ensa tarog‘i bo'lmaydi. Qo‘yda — til osti teshigi 1 ta, bo‘yinturuq 
o'simtasi uncha yaxshi rivojlanmagan, ichki yuzasida bo'rtiq b o l­
maydi. Otda — ensa suyagi o‘tkir uchli; bosh-tepa, xususiy ensa 
va asosiy yuzalar mavjud; ensa tarog'i, til osti teshigi yaxshi rivoj­
lanmagan. Cho'chqada — bo'yinturuq o‘simtasi to‘g‘ri va uzun, 
til osti teshigi 1 ta. Itda — ensa tarogl yaxshi rivojlangan, tanga- 
chasimon qismi uchburchak shaklda; til osti teshigi har ikkala 
tomonidan 2 ta boladi. It va mushuklarda ensa suyagi — kalla 
skeleti asosining orqa tomonidan joylashadi. Ensa bo‘rtiqlari to- 
monda muskullar birikishi uchun bo‘yinturuq o'simtalari boladi.1
Ponasimon suyak. 
Qishloq xo'jalik hayvonlarida ponasimon 
suyakning tuzilishini qoramol misolida ko‘rib chiqadigan bolsak, 
toq suyak b o lib , bosh skeletining asosida, ensa suyakdan 
oldinroqda joylashadi va u panjarasimon, dimog1, qanotsimon, 
tanglay, peshana, chakka, ensa suyaklari bilan birikkan boladi.
Ponasimon suyakda tanasi, chakka va ko'z qanoti farqlanadi. 
Tanasi ikki qismdan tuzilgan: oldingi yoki presfenoida va orqa 
qismi bazesfenoida 
(40-rasm).
Ponasimon suyakning oral (kirish) — ko£z qanoti va aborol 
(chiqish) — chakka qanoti chakka osti chuqurchasiga tegib turadi. 
Ponasimon suyak tanasining tashqi yuzasida qanotsimon o'simta 
chiqib turadi va uning oldingi uchi ko'zga kam tashlanuvchi 
qanotsimon tarog‘ini hosil qiladi.
Hayvonlardagi farq qiluvchi xususiyatlari.
Qo£ylarda — ponasi­
mon suyakning bo£shlig‘i bo'lmaydi. Cho'chqada — ponasimon 
suyakning qanotida ariqchalar va oval teshik bo'lmaydi, ko'zning 
yumaloq teshigi katta. Otda — ko£z qanoti yaxshi rivojlangan, 
uning qanotsimon tarog'i ostida panjarasimon, ko'rish, yumaloq 
teshiklar hamda ko£z teshiklari joylashadi; qanotsimon o£simtaning 
asosida katta qanot kanali bo'lib, undan qanotning kichik kanali 
ajraladi. Nerv ariqchasi ikkiga bo£Ungan, chakka qanotining orqa 
qismida ikkita: oval o'yiq va arteriya o£yig£i bo'ladi. It va mushuk­
larda — ko'z qanoti chakka qanotiga nisbatan kichik, ko'z va
1