N. B. D ilm u r o d o V, M. G. Karimov, Z. F. Norm uradova «hayvonlar morfologiyasi»

 — о 
‘zagi tayoq-chasimon;
6 — o ‘zagi segmentlangan); 7 — monosit;
8 — katta, 9 — o'rta va 10 — kichik
limfositlar; 11 — plasmotsit;
13 — polixromatofilli eritrotsit;
14 - yemirilayotgan eritrotsitlarning
qoldiqlari; 15
 — 
о ‘zakli oval eritrotsitlar.
72

---

4
22-rasm.
Biriktiruvchi yumshoq
to‘qimaiung mikroskop katta
obyektivida ko‘rinishi
(Kasneison va Rixterlar
bo‘yicha):
1 
— 
kollagen tolalar;
2 — elastik tolalar;
3
— 
fibroblastlar;
4 — gistiotsitlar;
5 
— 
adashgan hujayralar.
Biriktiruvchi yumshoq to'qimaning kam tabaqalangan (kam- 
bial), kichik qon tomirlari va kapillyarlar yaqinida joylashgan, 
noto'g'ri - yulduzsimon shakldagi, xromatinga boy va o‘zagi ki­
chik hujayralari adventitsial hujayralar deyiladi, Qon kapillyar- 
larining bazal membranasiga yanada yaqinroq aloqador bo‘lgan 
hujayralar peritsitlar deb ataladi. Bu hujayralar biriktiruvchi to'qi- 
maning boshqa hujayralariga aylana oladi, degan fikrlar mavjud.
Fibroblastlar. 
Biriktiruvchi yumshoq to ‘qimaning eng ko'p 
sonii, turli darajada tabaqalangan hujayralar guruhidir. Ular 
hujayraaro moddalar hosil bo‘lishi, shikastlangan to'qiinalaming 
tiklanishida ishtirok qiladi. Fibroblastlar noto'g'ri plastinkasimon 
shakldagi, ko'ndalang kesimda urchuqsimon ko'rinishli hujayra­
lardir. 0 ‘zagi ancha yirik, 2—3 ta o'zakchaga ega, oval yoki yumaloq 
shaklda va kuchsiz bo‘yaladi. Fibroblastlar oraliq moddadan keskin 
chegaralanib turmaydi. Sitoplazmada hamma organellalar mavjud, 
oqsil sintezlovchi hujayra bo'lganligi uchun, ayniqsa, sitoplazmatik 
to 'r yaxshi taraqqiy qilgan. Yirik hayvonlarda fibroblastlar 
fibrotsitlarga (definitiv shakli) aylanadi.
Makrofaglar (yirik fagositlar). Makrofaglar gemopoetik stvol 
hujayralardan monositlar qatori orqali hosil bo'ladi. Biriktiruvchi
73

---

to'qimaning qon bilan yaxshi ta ’minlangan qismlarida ko‘p 
uchrab, yallig'lanish paytida ularning soni, ayniqsa, ortadi,
Makrofaglar faol fagositlar bo‘lib, hujayra ichida fagositoz 
qilingan zarrachalarni parchalash, turli biologik faol moddalarni 
sintezlash bilan bog'liq organellalari va kiritmalari bor. Makrofaglar 
sitoplazmaga kirgan кофи8ки1уаг zarrachalarni molekulyar shaklga 
keltiradi. Immunokompetent hujayralar (limfositlar) bilan kontakt- 
ga kirib, ularga antigen to'g'risidagi kerakli axborotni yetkazadi. 
Makrofaglarning o'zagi yumaloq, oval yoki loviyasimon, shakli 
turlicha: yassilangan, yumaloq, cho‘zinchoq va noto‘g‘ri shaklda; 
chegaralari aniq ko‘pincha sitolemmasi uzun mikroo'simtalar hosil 
qiladi. Sitolemma yuzasida turli hujayralarni va molekulalarni, 
masalan, immunoglobulinlarni farqlovchi retseptorlari bor. 
Makrofaglar xilma-xil biologik faol moddalar (interferon, lizotsim, 
pirogen, proteazalar va boshqalar) ishlab chiqarib, himoya 
reaksiyalarining turli-tuman bo‘lishini ta’minlaydi.