N. B. D ilm u r o d o V, M. G. Karimov, Z. F. Norm uradova «hayvonlar morfologiyasi»

1
2 
3
4
ultramikroskopik tuzilishlning
sxemasi (Bessi bo‘yicha):
/ — 
granulyar sitoplazmatik to ‘r;
2 — xromatin; 3 — о ‘zakcha;
4 — o ‘zak qobig‘i; 5 — о ‘zak
qobig‘ining pora (teshiklari);
7
8
6 
— 
erkin yotuvchi ribosomalar;
7 —plastinkali kompleks;
8 — sentriollar;
9 — sekretor pufakchalar.
75

---

3
24-rasm.
Oq rangli
yog‘ to‘qimaning sxemasi;
1
— 
yo g 1 hujayrasining o'zagi;
2 ~ yog ‘ tomchisi erib ketgandan
keyin qolgan bo ‘shliq;
3 — biriktiruvchi to ‘qima.
Labrositlarning organellalari uncha yaxshi taraqqiy qilmagan, 
sitoplazmasida xilma-xil fermentlar, jumladan, gistidindekar- 
boksilaza fermenti saqlaydi. Bu hujayralar geparinga o'xshash 
mukopolisaxarid ishlab chiqarishi aniqlangan. Geparin jigarda hosil 
bo'luvchi va qonning ivishiga to‘sqinlik qiluvchi moddadir. Labrosit 
donachalarining tarkibida qonning bazofillariga o'xshash 
xondroitin sulfat va gialuron kislotalar, gistamin ham bor. Gistamin 
qontomirlarini kengaytiradi, kapillyarlaming o‘tkazuvchanligini 
oshiradi va silliq muskulni qo!zg‘atadi. Bu hujayralar ko'plab 
yemirilib, qonga ko‘p miqdorda gistamin chiqsa (m., ayrim 
preparatlar va yot oqsillar ta’sirida), organizmda «shok» yuz beradi.
Lipositlar 
(yog' hujayralari). Ular asosan guruhlar hoUda qon 
tomirlari yaqinida joylashadi, lipositlar ko'p miqdorda to'planib, 
yog' to'qimasini hosil qiladi 
(24-rasm).
Yetuk yog' hujayrasida 
sitoplazmaning butun markaziy qismini egallagan yirik neytral 
yog' tomchisi bo'lib, o'zagi bir chekkaga surtlgan. Yangi liposit 
adaventisial hujayralardan hosil bo'ladi. Yog' tomchisi kattalashishi 
bilan sitoplazmatik to'r va plastinkah kompleks reduksiyaga uchrab, 
o'zak yassilanadi va hujayra chetiga suriladi. Biriktiruvchi to'qi- 
mada lipositlarning soni hayvon fiziologik holatiga ko'ra 
o'zgarishlarga uchraydi.