N. B. D ilm u r o d o V, M. G. Karimov, Z. F. Norm uradova «hayvonlar morfologiyasi»

Keyingi miya:
miyacha, miya ko'prigi va uzunchoq miyadan 
tashkil topgan. Miyacha: keyingi orqa yuzasida yotadi. U dastlab 
aniqlanganda bosh miyaning kichiklashtirilgan shakli deb qaralgan 
va shuning uchun «kichik miya» deb nomlangan. uning shakli 
deyarii yumaloq, sirti g'adir — budur va egatli bo'ladi. Ko'ndalang 
kesimida to'qimalar tashqi kulrang modda va ichki oq moddadan 
iborat. Kulrang modda juda ko'p Purkine hujayralaridan tashkil 
topgan bo'lib, ulaming har biri boshqa neyronlar bilan minglab 
sinapslar hosil qilgan.
Miyacha koordinatsiya va muvozanatni nazorat qiladi. U ichki 
quloqning yarim doira kanalchalari va skelet muskularining 
tutamlaridan axborot oladi. Ixtiyoriy harakatlar bosh miya tomo- 
nidan amalga oshiriladi va miyacha tomonidan muvofiqlashtiriladi. 
Miya ko'prigi miyachaning pastki tomonida joyiashib, nerv tolalari 
miyachaning yarim sharlari o'rtasida ko'prik hosil qiladi. Unda 
nafas jarayonini nazorat qiluvchi markaz joylashgan.Uzunchoq 
miya miya ko'prigidan boshlanadi va orqa miya bilan qo'shilib 
ketadi. Unda nafas va qon bosimini nazorat qiluvchi markazlar 
joylashgan.
352

---

Miyachaning shikastlanishi yoki yetishmovchiligi harakat 
koordinatsiyasining buzilishiga olib keladi. Homiladorlik davrida 
mushuk bolasi virusli enterit bilan zararlanganda miyacha gipop- 
laziyasi bilan tug'iladi va hech qachon normal yura olmay- 
di.Uzunchoq miya va miya ko‘prigi bosh miya o‘qining bir qismi 
bo‘lib, nafas va qon bosimini nazorat qilishga javob beradi.
Agar bosh miya o‘qi shikastlangan bo‘lsa, masalan, yallig‘lanish 
yoki shikastlanish natijasida miyani shishishi sababli miya o‘qini 
ensa teshigidan chiqishi, ya’ni churrasi yuzaga kelib, nafas 
to ‘xtaydi hamda qon bosimi ko‘tariladi va hayvon o‘ladi.
Kalla qutisi: suyak tuzilma bo‘lib, miyaning yumshoq to‘qi- 
masini fizikaviy shikastlanishdan himoya qiluvchi qattiq tashqi 
parda hosil qiladi.