N. B. D ilm u r o d o V, M. G. Karimov, Z. F. Norm uradova «hayvonlar morfologiyasi»

larining joylashishiga bog'liq bo'ladi. Nafas oldiruvchi muskullar­
ning tutamlari qovurg'alaming old tomon chetiga joylashib, ularni
oldinga tortadi, bunda ko'krak qafasi eniga, bo'yiga, chuqurligiga
kengayib, o'pkaga havo tortiladi. Nafas chiqaruvchi muskullarning
tutamlari qovurg'alaming orqa chetiga joylashib, ko'krak qafasini
toraytiradi va o'pkaning ustini bosib, havoni haydaydi. Ko'krak
devori muskullariga quyidagilar kiradi.
♦ Nafas oldiruvchi muskullar
Nafas oldiruvchi yuqorigi tishsimon muskul 
tish shaklidagi bir
qancha muskul tutamlaridan iborat bo'lib, yag'rinning tevaragida
joylashadi. U ko'krak-yelka o'simtalaridan boshlanib, qovurg'a­
laming oldingi chetida tugaydi. Bu muskulning tishlari qoramolda
4—6 ta, cho'chqada 4—5 ta, qo'ylarda 3 ta, otlarda 7—8 ta bo'ladi.
Narvonsimon muskul 
bo'yin umurtqasi bilan birinchi qovurg'a
o'rtasidagi burchakda joylashgan. Qoramollarda dastlabki IV—V
qovurg'adan, cho'chqalarda III qovurg'adan boshlanib, keyingi
IV bo'yin umurtqasining ko'ndalang qovurg'asimon o'simtasiga
tugaydi. Bu muskul nafas oldirishdan tashqari, bo'yinni yon
tomonlarga burishda ham qatnashadi.
Ko'krakning to'g'ri muskuli 
kuchliroq bo'lib, dastlabki qo-
vurg'alardan boshlanadi va II—IV qovurg'asimon tog'aylar ustida
tugaydi. Qo'ylarda pay shaklida va juda yupqa bo'lib, IV
qovurg'asimon o'simtada tugaydi.
Qovurg‘ani ko'taruvchi muskul 
birmuncha qisqa, mayda
muskul tutamlaridan iborat bo'lib, orqaning uzun muskuli ostida
1 Victoria Aspinall. Veterinary anatomy and Physiology. Textbook. New-
York, 2015.
150

---