N. B. D ilm u r o d o V, M. G. Karimov, Z. F. Norm uradova «hayvonlar morfologiyasi»

b o ‘y a l a d i g a n
strukturalar atsidofil (oksifil, eozinofil), asos bo‘yoq- 
lar bilan bo‘yaladiganlari — bazofil strukturalar deyiladi.Ham 
kislotali, ham asosli b o cyoqlarni qabul qiluvchi strukturalar 
neytrofillar (geterofillar) hisoblanadi.
B o‘yalgan p reparatlarni odatda quvvati oshib boruvchi 
spirtlarda suvsizlantirilib, ksilol, benzol, toluol yoki ayrim moylar 
yordamida ortiqcha bo‘yoq chiqarib yuboriladi (tiniqlashtiriladi). 
Ko‘p marta foydalanish uchun tayyorlanadigan preparatlarni uzoq 
muddatga saqlash uchun gistologik kesmalar predmat va qoplagich 
shishalar orasiga Kanada balzami yoki boshqa shunga o‘xshash 
moddalar bilan yopishtiriladi. Bir marta foydalanish uchun preparat 
tayyorlanganda balzam o'm iga glitserin ishlatiladi.
1 mkm (1 m ikron^O ^O l mm 
1 nm (nanometr)=0,001 mkm 
1 A (angstrem)=0,001 nm.
Selloidinli preparatlar tayyorlash (sxema)
Gematoksilin 
Suv 
Eozin 
Yorug‘lantirish Balzam tomizish 
Yopish
2-rasm. Preparat tayorlash sxemasi
10

---

Nazorat uchun savollar
1. «Виолам-С» mikroskopning tuzilishini aytib bering.
2. Mikrotexnika qoidalarini tushuntiring.
3. Preparat tayyorlashda ishlatiladigan asboblami tushuntiring.
4. Mikrotexnika qanday bosqichlarda olib boriladi?
Mavzu. Hujayralaming umumiy tuzilishi, o'lchami va
shakllari
Darsning maqsadi:
1. «Hujayra» tushunchasi, hujayralaming umumiy tuzilishi, о ‘Ichamlari va
turli shakllari bilan tanishish;
2. Baqalar eritrotsitlari va sut emizuvchilar nevrositlarini o'rganish, chizish
va belgilash
Ko‘rgazmali materiallar: mikroskop, gistopreparat, rasm
Sitologiya — hujayralaming tuzilishi, takomillashuvi va funk- 
siyasini o'rganib, hayot faoliyatining asosi bo'lib hisoblanadi. 
Hujayra (lotincha cellula, yunoncha-cytos) — o'simlik tana tarkibi, 
odam va hayvonlar organizmining tuzilishini, funksiyasini, tayanch 
trofik va rivojlanish negizini tashkil qilib, sitoplazma, o ‘zak va 
sitolemma (qobiq)dan tashkil topgan tirik sistemaga aytiladi. 
Hujayralaming o'ziga xos xususiyatlari butun tirik organizm- 
laming hayoti davomida moddalar almashinuvida ishtirok etib, 
yangi hujayra hosil qilib uzluksiz yangilanib turadi.
Murakkab, ko'p hujayrali organizmlar jinsiy hujayralaming 
qo'shilishi — otalanish natijasida hosil bo'ladigan yagona hujay- 
radan taraqqiy qiladi. Organizmdagi milliardlarcha hujayralar va 
ularning mahsuli bo'lgan hujayralararo m oddalardan iborat 
to'qimalar, ana shu yagona hujayra — zigotaning ko'payishi va 
taraqqiyoti natijasida hosil bo'ladi.
Hayvon organizmi to'qimalaiining hujayralari xilma-xil shaklga 
ega bo'lib bu shakl hujayralar bajaradigan vazifalar bilan bog'liq 
(m., nevrositlarning uzun o'simtalarga ega ekanligi, qon hujay- 
ralarining yumaloq, sharsimon shaklda bo'lishi va boshqalar) 
(3, 4-rasmlar).
Shuningdek, hujay ralam in g k attaligi ham
turlichadir. Eng kichik hujayralar — kichik limfosit, ba’zi hayvonlar