N. B. D ilm u r o d o V, M. G. Karimov, Z. F. Norm uradova «hayvonlar morfologiyasi»

375

---

Eshitish va muvozanat organlari. 
Qishloq xo‘jalik hayvonla- 
rining eshitish organlari uch qismdan: tashqi, o‘rta va ichki 
quloqdan iborat.
Tashqi quloq 
quloq suprasi va uni harakatlantiruvchi yordam- 
chi organlardan tuzilgan. Tashqi eshitish yoii tashqi va o‘rta 
quloq orasidagi y o l bo‘lib , uning asosida suyak va halqasimon 
tog‘ay bo‘ladi. Bu yo£lning tashqi qismi quloq suprasi bilan, ichki 
qismi o‘rta quloq bilan tutashgan. Tashqi eshitish yo‘li nog‘ora- 
simon xalqa orqali o‘rta quloqdan ajralib turadi. U xalqa nog‘ora 
pardaga yopishgan boladi. Qoramol, qo‘y, echki va cho‘chqalarda 
bu у о "I uzun, otlarda qisqa va voronkasimon boladi.
Quloq suprasi 
voronka shaklidagi teri burmasidir. Quloq 
suprasi ko‘pchilik hayvonlarda tog‘ay plastinkadan iborat. Uning 
tashqariga chiqib turgan qismi qayiqcha, proksimal qismi quloq 
suprasining asosi deyiladi. Supraning tashqi yuzasi devori, ichki 
qismi qayiqsimon chuqurcha deyiladi. Bunda keng quloq yoriq- 
chasi bolib, uning oldingi va keyingi chetlari boladi. Bu chetlari 
bir-biri bilan birlashib supra uchi, bosh suyagiga yaqin joyi yopishib 
boglam hosil qiladi. Quloq suprasining sirti kalta, ichki yuzasi 
uzun jun bilan qoplangan. Quloq suprasining tog‘ayi elastik 
moddadan tuzilgan. Supraning asosi yog‘ yostiqchasida bolib, u 
quloq harakatlanishiga yordamlashadi. Qoramollarning quloq 
suprasi keng va yoyiqroq, qo‘y va echkilarda ham shunday shaklda, 
lekin osihb turadigan boladi. Cho‘chqalarniki keng, ochiqroq, 
otlarda uzun va tik turadigan boladi. Quloq suprasini harakat­
lantiruvchi muskullar uch guruhga bolinadi 
( 105-rasm):
1. Quloq suprasini taranglovchi muskul juda yupqa plastinkadan 
iborat bolib, chakka chuqurini toldirib turadi. Uning markazida 
tog‘ay qalqoncha bor. Taranglovchi muskul uch qismga bo‘linadi:
a) qalqonlararo muskul tashqi sagittal taroqdan boradi; b) peshana 
qalqon muskuli peshonaning tashqi taroglga birlashadi; v) bo‘yin 
qalqon muskuli ensa tarogldan boshlanib, tog‘aysimon qalqon- 
chada tugaydi.
2. Quyidagi to ‘rtta adduktor; a) yuqorigi adduktor; b) o‘rta 
adduktor; v) pastki adduktor; g) tashqi adduktor quloq suprasini 
aylantiradi, oldinga tortadi.
376

---

3. Quloq suprasini ko‘taravchi muskullar uchta bo‘lib, ulardan:
a) uzun ko'taruvchi muskul ensa tarog‘idan supra tomon boradi;
b) qisqa ko‘taruvchi muskul quloq qalqonchasidan o‘tadi; v) o‘rta 
ko‘taruvchi muskul tashqi sagittal taroqdan boshlanib suprada 
tugaydi.
4. Quyidagi ikkita adduktor quloq suprasini yon tomonlarga 
tortadi: a) uzun adduktor bo'yin payidan quloq suprasiga kelib 
birlashadi; b) qisqa adduktor yuqoridagi muskul bilan birga 
boshlanib, supraning pastki qismida tugaydi.