N. B. D ilm u r o d o V, M. G. Karimov, Z. F. Norm uradova «hayvonlar morfologiyasi»

Periferik nerv sistemasi
Darsning maqsadi: 
bo "yin, ko'krak, bel, dumg'aza va dum nervlari; yelka,
bel va dumg'aza chigali nervlari, bosh miya nervlari (sezuvchi, harakatlanuvchi,
aralash va sayyor nerv tarmoqlari) innervatsiyasi va topografiyasini о 'rganish.
Ko'rgazmali materiallar: 
rasm, mulyaj, slayd, ho'I va quruq preparatlar.
♦ Orqa miya nervlari 
(99, 100-rasmlar).
Orqa miya nervlari umurtqa pog‘onasi bolim lariga mos 
ravishda bo‘yin (c), ko‘krak (th), bel (1), dumg‘aza (s), va dum 
(cc) qismlarga bolinadi.
Bo‘yin nervlari 
(c) sakkiz juft bolib, birinchi jufti atlantning 
umurtqalararo teshigidan, ikkinchi jufti atlantning orqa tomonidagi 
umurtqalararo teshikdan, sakkizinchi jufti esa bo‘yinning yettinchi 
umurtqasi orasidan chiqadi.
Bo‘yin nervlarining har qaysisiga simpatik nervdan kulrang 
biriktiruvchi tarmoq keladi. Har qaysi nerv yuqorigi va pastki 
tarmoqlarga bo‘linib ketadi. Bu tarmoqlar, o‘z navbatida, yana 
yon va o‘rta tarmoqlarni hosil qiladi. 0 ‘rta tarmoq bo‘yin umurtqasi 
yaqinidagi muskullarga, yon tarmoq esa yuzaroq joylashgan 
muskullar va teriga tarqaladi. Pastki tarmoqdan quyidagi alohida 
nervlar chiqadi:
Ensa nervi birinchi juft nervning yuqorigi tarmogldan ajralib, 
bosh va bo'yinni birlashtiruvchi muskullarga va ensa terisiga 
tarqaladi.
Bo‘yinning quloq orti nervi ikkinchi juft nervdan hosil bo‘lib, 
quloqning orqa qismidagi teriga, quloq suprasiga tarqaladi. U solak 
beziga ham tarmoq beradi.
Diafragma nervi beshinchi, oltinchi, yettinchi juft nervlardan 
hosil bolib, to‘g‘ri narvonsimon muskul ostidan o lad i va ko'krak 
bo‘shlig‘iga borib, diafragma muskuliga tarqaladi.
354

---

Kurakning yuqorigi nervi qo'shaloq nerv bo‘lib, beshinchi va 
oltinchi juft nervlardan kelib chiqadi. Uning bir tarm og'i 
rombsimon muskulga, ikkinchisi esa pastki tishsimon muskulga 
boradi.
0
£mrov usti nervi oltinchi juft nervdan hosil bo‘lib, ko'krak 
osti, yelka va uning bo‘g‘imi atrofidagi teriga tarqaladi. Bo‘yin 
nervlari boshqa hayvonlarda ham xuddi kavsh qaytaruvchilamiki 
singari tarqaladi.