N. B. D ilm u r o d o V, M. G. Karimov, Z. F. Norm uradova «hayvonlar morfologiyasi»

H ayvonlardagi fa rq qiluvchi xususiyatlar.
Cho'chqada — 
ikkinchi, to'rtinchi va beshinchi barmoqning ichki yuzasiga tarqa­
ladi. Qoramolda - uchinchi, to'rtinchi barmoq nervlariga bo'linadi. 
Qo'yda — bilaguzuk bo'g'imini yozuvchi muskulga uchta nerv 
tarmoqchasi kiradi, so'ngra bilakning yuza nervi asosiy stvolining 
6
ta tarmoqchasi bilan bilaguzuk bo'g'imini o'rab, yana mayda 
tarmoqchalarga bo'linib, teriga tarqaladi. Otda — bilak-tirsak 
suyagining yuqorigi yon tomonida tugaydi.
Bilakning chuqur nervi bilaguzuk va barmoq bo'g'imlarini 
yozuvchi muskullarga tarqaladi.
Tirsak nervi bo'yinning sakkizinchi va ko'krakning birinchi, 
ikkinchi juft nervlaridan hosil bo'ladi. U oldin o'rta nerv bilan 
qo'shiladi, so'ngra undan ajralib, yelka arteriyasi va venasining 
orqa tomonidan pastga o'tadi hamda yelka suyagining pastki 
qismidan bilak-tirsakning orqa yuzasiga teri tarmog'ini beradi. 
Tirsak nervining asosiy tomiri tirsak bo'g'imining yozuvchi yuzasiga 
o'tadi. Tirsak bo'g'imining kapsulasiga va muskullarga tarqalib, 
bilaguzuk bo'g'imi yuqorisida ikkiga bo'linadi. Yuqorigi tomon 
(yuza) tarmog'i qo'shimcha bilaguzuk bo'g'imi yonida to'rtta teri 
tarmog'iga ajraladi, ular tushov bo'g'imgacha boradi. Chuqur 
tarmog'i tirsakni bukuvchi muskul ostidan o'tib, volyar lateral 
nerviga qo'shiladi. Ulardan esa barmoqning orqa, yon va o'rta 
nervlari hosil bo'ladi.
0
‘rta nerv bo'yinning yettinchi, sakkizinchi va ko'krakning 
birinchi, ikkinchi nervlaridan hosil bo'ladi. U oldingi oyoq nervla- 
rining eng yo'g'oni va uzuni bo'lib, oyoq barmoqlarigacha yetib
356

---

boradi. 0 ‘rta nerv yelka va o‘rta arteriyalar bilan yonma-yon 
o‘tadi. Tirsak bo‘g'imidan bir oz pastroqda muskullarga tarmoq- 
lanib, bilaguzukni bukuvchi, bilak va barmoqlarni bukuvchi 
umumiy chuqur muskullar va yelka suyagiga boruvchi muskullar 
boshiga boradi. Keyin uning asosiy tomiri kaft suyagi ustida 
kaftning yuza nervini hosil qiladi, uning davomi esa barmoqning 
orqa nervlarini hosil qilib tugaydi.