N. A. Tashpulatova stomatologik

PARODONTITLAR
Parodontit periodontal boylam va suyak to‘qimasining buzilishi 
bilan birgalikda namoyon bo‘luvchi parodont to‘qimasining yallig‘-
lanish jarayoni.
Parodont to‘qimalarining bunday yalpi yallig‘lanishi anchagina 
og‘ir kechuvchi xastalik bo‘lib, tishlarning tushib ketishiga sabab bo‘li-
shi mumkin.
Parodontit kasalligi uchun quyidagi 5 ta klinik belgi xosdir:
1. Milklar yallig‘lanishi.
2. Tish-milk epitelial pardasi jarohatlanib, uning butunligi buzilishi 
oqibatida klinik yoki parodontal cho‘ntaklar hosil bo‘lishi.
3. Milk usti va milk ostida tish toshlari hosil bo‘lishi.
23-rasm. Gipertrofik gingivit.

---

83
4. Tishlar orasida joylashgan suyak o‘sig‘ining balandligi, tuzi lishi, 
chegaralarining o‘zgarishi bilan sodir bo‘ladigan suyak to‘qi ma sining 
destruksiyasi (osteoporoz, suyak to‘qimasining so‘rilishi).
5. Kasallik rivojlanishi oqibatida tishlarning liqillab qolishi yoki 
tushib ketish hollari.
Parodontit xastaligini keltirib chiqaruvchi sabablarning mahalliy 
yoki umumiyligiga qarab, u chegaralangan hamda diffuz bo‘lishi 
mumkin. Kasallikning klinik kechishi surunkali, o‘tkirlashib qay talan-
gan bo‘lib, uning yengil, o‘rtacha og‘irlikda yoki og‘ir xillari bo‘ladi.
Parodontit kasalligi bilan og‘rigan bemorlar milk qonashidan, 
og‘iz da noxush hid paydo bo‘lganligidan, tez-tez tish toshlarining 
hosil bo‘lib turishidan, milklarning shishinqirab qizarganligidan shi-
koyat qilishadi. Shifokor og‘iz bo‘shlig‘ini, tish atrofi to‘qima larini 
nazar dan kechirganda parodontal cho‘ntaklar hosil bo‘lganligi, ularda 
yiringli suyuqlik yig‘ilganligining guvohi bo‘ladi. Yiringli cho‘ntak 
ekssudati tekshirilganda, uning tarkibida kokklar, ipsimon tayoqchalar, 
spiroxetalar, zamburug‘simonlar oilasiga kiruvchi mik ro organizmlar 
borligi aniqlanadi.
Tishlar yizasida hosil bo‘lgan milk usti va milk osti toshlari paro -
dont to‘qimasiga faqatgina bosim ta’sirini ko‘rsatmasdan, ular tarki-
bidagi mikroorganizmlar ishlab chiqargan fermentlar to‘qimadagi 
yallig‘lanish jarayonini chuqurlashtiradi.
Suyak to‘qimasida strukturalar yemirilishi ularning yangi 
dan 
hosil bo‘lish jarayonidan ustun bo‘ladi. Alveolyar suyak to‘qima sidagi 
o‘zgarishlarning chuqurligi xastalikning qay darajadaligiga bog‘liqdir. 
Jarayonning boshlang‘ich davrida alveolyar suyak to‘si g‘i ning cho‘qqi 
sohasida osteoporoz o‘zgarishlar, keyinchalik suyak strukturasining 
tiniqligi buzilib, kortikal plastinka yemirili shi, g‘o vak suyak to‘qi-
masida esa osteoporoz – siyraklashish kuzatiladi.
Xastalikning keyingi davrida tish yon tomonlaridagi kortikal 
suyak plastinkalar yemiriladi, kurak tishlar atrofidagi g‘ovak suyak 
cho‘q qi lari pasayadi, molyar va premolyar tishlar atrof suyagida note-
kis yemirilish vujudga kelishi oqibatida o‘yiq chuqurchalar yuzaga 
keladi. Bu vaqtga kelib cho‘qqi suyagining chegarasi emal sement 
chegarasidan ancha pastda joylashganligi rentgen tasvirida aniqlanadi. 

---

84
Sog‘lom tishlar atrofida suyak cho‘qqisi emal – sement chegarasida 
yotadi. Suyak to‘qimasining yemirilishi vertikal va gorizontal yo‘na-
lishda kuzatiladi.
Alveolyar suyak to‘qimasining 3 xil darajadasi yemirilishi mavjud.
I darajali yemirilishni – alveolalar orasidagi suyak to‘sig‘i baland-
ligining tish ildizining 1/3 qismida yemirilishi.
II darajali yemirilish – alveolyar suyak to‘sig‘i tish ildizining 2/3 
qismida yemirilishi.
III darajali yemirilish – alveolyar suyak to‘sig‘i tish ildizining 2/3 
qismidan ko‘prog‘ining yemirilishi (24-rasm).
Xastalikni to‘liq bartaraf etish uchun davo chora-tadbirlari barvaqt 
(kasallikning ilk boshlang‘ich davrlaridayoq) boshlanmog‘i lozim. 
Keyingi davrlarda o‘tkazilgan shifo tadbirlari xastalikning kechishini 
to‘xtatib, uning turg‘unligini ta’minlaydi. Parodontit ka salligi diffuz 
tarz da yuz berganda albatta asosiy, umumiy xastalik aniqlanib, davo-
lash ishlari to‘liq olib borilgandagina ko‘ngildagidek natijaga erishiladi.