N. A. Mamadjonova O’simlikshunoslikning biologik asoslari

3-ma’ruza.
O’SIMLIKLARNING O’SISHI, RIVOJLANISHI, HOSILI 
VA UNING SIFATIGA TA’SIR QILUVCHI OMILLAR 
Reja 
1.
Ekinlarning o’sishi va rivojlanishiga ta’sir etuvchi omillar 
2.
Ekinlar hosili va sifatini boshqarish. 
3.
O’simliklarga tashqi omillarning ta’siri. 
Ekinlar biologiyasi ularni yetishtirish texnologiyasining nazariy asosidir. Dala 
ekinlari tashqi muhit omillari – yorug’lik, harorat, tup-roq va havo namligi, 
tuproqdagi oziqa elementlari ta’sirida doimo sutkalik, mavsumiy va yillar bo’yicha 
o’zgarib turadi. ekinlarning biologiyasini o’rganishda bir qator atamalar 
qo’llaniladi. 

---

9 
O’sish
– o’simlik organlarining miqdoriy (bo’yi, hajmi, vazni) o’zgarishi 
bo’lib, qaytmaydigan jarayondir. 
Rivojlanish
– o’simliklarda reproduktiv organlarning shakllanishi, ontogenez 
jarayonining bir davridan keyingisiga o’tishi, o’simliklardagi sifat o’zgarishlari. 
Ontogenez
– organizmning individual rivojlanishi bo’lib, o’simliklarda urug’ 
unib chiqqandan tabiiy nobud bo’lishgacha bo’lgan davr. 
O’suv davri
– bir yillik ekinlarda ekishdan pishishigacha bo’lgan davr. Ko’p 
yillik ekinlarda kurtaklar hosil bo’lishidan kuzgi o’sish to’xtaguncha bo’lgan 
muddat. 
O’sish davri
– bir yillik ekinlarda unib chiqishdan shonalashgacha, ko’p yillik 
ekinlarda bahorda o’sish boshlanishdan shonalashgacha bo’lgan davr. 
Generativ davr
– ekinlarda shonalashdan to’la pishish fazasigacha bo’lgan 
davr. 
Organogenez
– ontogenez davridagi rivojlanish davrlarining ketma-ket 
o’zgarishi. 
Fitotsenoz
– (fito – o’simlik, tsenoz – jamoa) – o’simliklar majmuasi. Tabiiy 
fitotsenoz – tabiatdagi ko’p turli o’simliklar majmuasi.