N. A. Mamadjonova O’simlikshunoslikning biologik asoslari

O’zbekistonda va dunyoning boshqa mintaqalarida o’simlikshunoslik uchun 
agroiqlim sharoitlari 
Ko’rsatkichlar 
O’zbekiston 
G’arbiy yevropa 
SHimoliy 
Amerika 
Sovuq 
bo’lmaydigan davr 
davomiyligi, kun 
156-253 
150-240 
150-240 
O’suv davrida 
havodagi faol 
harorat yig’indisi, 
0
S 
1900-3110 
2500-6500 
2500-8000 

---

11 
YOg’ingarchiliklar 
miqdori, mm 
80-553 
900-1000 
800-1000 
Tashqi muhit omillarining ayrimlarini inson boshqara olmasa, boshqalarini 
boshqarishi mumkin.
Hosilning shakllanishiga ta’sir ko’rsatuvchi omillar uch guruhga bo’linadi: 
Boshqarilmaydigan omillar
– harorat, quyosh yorug’ligi, foydali harorat 
yig’indisi, shamol tezligi, havoning nisbiy namligi, yog’ingarchilikning miqdori va 
uning yil davomida taqsimlanishi, yog’ingarchilik tezligi, do’l, qor qalinligi, relef. 
Qisman boshqarish mumkin bo’lgan omillar
– qorni tortish, tuproq 
namligi, fitotsenozdagi havoning namligi, suv va shamol erroziyasi, tuproqdagi 
chirindi miqdori, tuproq muhiti, tuproqning mikrobiologik faolligi, tuproqning 
oziqa elementlari va suv bilan to’yinganligi kompleksi. 
Boshqariladigan omillar
– ekin turi, nav, duragay, begona o’tlar bilan 
ifloslanish darajasi, o’simliklarning kasalliklar va zararkunandalar bilan 
zararlanishi, tuproqning oziqa, suv, havo rejimi. 
O’simlik mahsulotlarini yetishtirishda yer yuzasida yorug’lik (quyosh 
radiatsiyasi), yog’ingarchilikning yillik miqdori, foydali harorat yig’indisi muhim 
rol o’ynaydi. 
SHu ko’rsatkichlarga asoslanib dehqonchilik uchun juda qulay, qulay va 
noqulay mintaqalar farq qilinadi. Misol uchun, ye
vropa va AQSHda
dehqonchilik 
uchun juda qulay sharoit mavjud, Markaziy Osiyoda yog’ingarchilik kam, 
shimolda harorat yetishmaydi.