Ko'pgina afsonalarda tasvirlangan voqealar "xudolar davri" deb
nomlangan - dunyoning paydo bo'lishidan to to'plamlarni yaratilishidan
bevosita oldingi davrgacha bo'lgan vaqt oralig'ida sodir bo'ladi. Afsonlar
xudolar davrining davomiyligini aniqlamaydi. Xudolar davrining
oxirida, imperatorlarning hukmronlik qilish davri - xudolar avlodlari.
Qadimgi imperatorlarning hukmronligi voqealari afsonalar to'plamini
to'ldiradi. Ikkala to'plam ham bir xil afsonalami tasvirlaydi, ko'pincha
turli shakllarda. "Nihongi" da,
bundan tashqari, har bir afsonada bir
nechta variantlar ro'yxati keltirilgan.
Ilohiy juftlikning oxirgisi Izanagi va Izanami haqidagi hikoya
Shintoning dunyoqarashini tushunish uchun juda yaxshi dalildir. Ular
Onnogoro orolini - butun eming O'rta ustunini yaratdilar va o'zlari
o'rtasida nikoh qurdilar, er va xotin bo'ldilar. Ushbu nikohdan Yaponiya
orollari va ular yashagan ko'plab kami paydo bo'ldi. Izanami, olov
xudosini tug'dirib, kasal bo'lib qoldi va bir muncha vaqt o'tgach vafot
etdi va Zulmat eriga ketdi. Izanagi tushkunlikka tushib, Olov
Xudosining kallasini kesib tashladi va uning qoni yangi kami avlodlarini
tug'dirdi. Qayg'u chekayotgan Izanagi
ayolini uni Osmon Osmoniga
qaytarish uchun ergashdi, ammo Izanami uning chirishini topdi,
ko'rganidan dahshatga tushdi va zulmat eridan qochib, unga kirish joyini
tosh bilan to'sib qo'ydi. Uning parvozidan g'azablangan Izanslar kuniga
ming kishini o'ldirishga va'da berishdi; Bunga javoban Izanagi har kuni
mehnat qilayotgan bir yarim ming ayol uchun kulba qurishini aytdi.
Ushbu hikoya Shintoning hayot va o'lim haqidagi g'oyalarini
mukammal
tarzda ctkazadi: hamma narsa o'likdir, hatto xudolar ham, o'liklami
qaytarishga urinishning ma'nosi yo'q, lekin hayot barcha tirik
mavjudotlaming qayta tug'ilishi orqali o'limni engib chiqadi.
Izanagi va Izanami afsonalarida tasvirlangan vaqtlardan beri
afsonalar odamlami eslashni boshlaydi.
Shunday qilib,
Shinto
mifologiyasi odamlaming tashqi ko'rinishini Yaponiya orollari paydo
bo'lgan
vaqtga
ishora
qiladi.
Ammo
o'z-o'zidan,
afsonalarda
odamlaming paydo bo'lishi lahzasi aniq qayd etilmagan, odamning
yaratilishi haqida alohida afsona yo'q, chunki Shintoning g'oyalari
odamlar va kami o'rtasida keskin farq qilmaydi.
33
Qorong'ulikdan qaytgan Izanagi daryo suvlarida cho'milish bilan
o'zini pokladi. U cho'milayotganida
uning kiyimidan, zargarlik
buyumlaridan va undan oqib chiqadigan suv tomchilaridan ko'plab kami
paydo bo'ldi. Boshqalar qatorida, Izanagining chap ko'zini yuvib
yuborgan tomchilardan Izanagi yuqori Osmon tekisligini bergan quyosh
ma'budasi Amaterasu paydo bo'ldi. Burunini yuvgan suv tomchilaridan
bo'ron va shamol xudosi Dengiz tekisligini olgan Susanoo. Dunyoning
qismlarini o'zlarining ixtiyoriga olgan holda,
xudolar urush qila
boshladilar. Birinchisi, Syuzanu va Amaterasu o'rtasidagi mojaro - bu
uning singlisiga borgan birodarimiz o'z mulkida zo'ravonlik va
beg'arazlik bilan o'zini tutdi va oxirida Amaterasu dunyoni zulmatga olib
boradigan samoviy g'arazgohga tushib qoldi. Tangrilar (afsonaning yana
bir talqiniga ko'ra - odamlar) Amaterasuni qushlardan, raqs va baland
ovozda qahqaha yordamida tortib olishdi. Syuzan o'zini qurbon qildi,
ammo baribir Oliy Osmon tekisligidan quvib chiqarildi va Xonshu
orolining g'arbiy qismida joylashgan Izumo o'lkasida joylashdi.
Kannushlik vazifasi nasldan naslga o ’tadi. Hozirgi vaqtda
yaponlaming ko’pi sintoizm bilan buddizmni teng ko’rib,
har ikkala
dinga e ’tiqod qiladi. Hayotiy marosimlar: tug’ilish, nikoh kabilar
sintoizm ibodatxonalarida bajaril-sa, dafn etish va marhumni xotirlash
marosimlari buddizm ibodatxonalarida o ’tkaziladi.
Sintoizm bilan buddizmning bir-biriga ta’siri kuchli. Sintoistlar
buddizm dini uchun ibodatxonalar qurish bilan qanoatlanmadilar, balki
o ’rta asrlarga kelib sinto-budda qo’shma ibodatxonalari vujudga kela
boshladi. Sintoizmning o ’ziga xos xususiyati o ’zi targ’ib
qilgan xudoga
sig’inish, boshqa millat kishilarining bu dinga sig’inishini man’ etishdan
iborat.
Sintoistlarning
muqaddas
kitobi
bo’lmagan,
ammo
ibodatxonalarda yozilgan diniy afsonalar uchrab turadi. VII asrga kelib
og’zaki diniy afsonalar asosida «Kodziki» («Qadimgi ishlar to ’g ’risidagi
yozuvlar») nomli diniy kitob paydo bo’ldi, unda asosan imperatorlar
sulolasining kelib chiqishi ilohiylashtirildi. VIII-X asrlarda sig’inish
qoidalari ishlab chiqildi va xudolar nomi ro ’yxatga olindi. 1886 yildan
1945 yillargacha sintoizm Yaponiyaning davlat dini hisoblandi. Natijada
34
dinning tuzilishi ham o ’zgardi, ilohiy ruhlar o ’miga imperator shaxsi
ulug’landi.
XIX asming oxirlariga kelib bu din o ’zining aw algi obro’sini
yo’qota boshladi. Sintoizm dini 1945 yilda davlat-dan ajratib qo’yildi.
Bunga asosiy sabab yaponiyaning ikkinchi jahon urushida engilishi edi.
Imperatoming obro’si tushgan-ligi bu dinning ham mavqeini tushishini
bildirdi.
Chunki yakka xudo osmonda, erda esa uning ramzi imperator
xokimiyati edi. Hozirgi davrda sintoizm diniga e ’tiqod qilayotgan
yaponlar uncha ko’p emas, ammo bu dinning zamonga moslashtirishga
harakat kuchlidir.
Sintoizm ahloq nuqtai-nazaridan ibratli din bo’lib, u bilimli,
intizomli, milliy g ’urur, vatanni sevish kabi insoniy fazilatlami,
qadriyatlami ulug’laydi.
M a’lumki, ana shu ahloq millat rivojlanishida katta ahamiyatga
ega bo ’ldi. Natijada Yaponiya urushdan keyingi yillarda har jihatdan
rivojlanib, dunyodagi eng rivojlangan davlatga aylandi. Oqibatda 1980
yildan boshlab Yaponiyada yana sintoizm dini qayta tiklandi.
Tokio
shahrida bosh ibodatxona ochildi, imperator oilasi na shu ibodatxonaga
borib ajdodlar ruhiga sig’indi, qurbonlik marosimi o ’tkazdi, k o ’p xayr-
ehsonlar qildi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
