N a b ijo n qo dirov

OTGA AYLANMAGAN TOY
Ustozim asta-sekin m aoshim ni yuz so ‘mga k o ‘tardi. 
Yana har oyda o ‘nta posira olaman. R o‘zg ‘orimizga 
baraka kirdi. Soyibjon to g ‘amni yaxshi ovqatlar bilan 
siylay boshladim.
U m enga so ‘z bergan b o ‘lishiga qaram ay, yashirin 
holda ichishni davom ettiraverdi. Puli y o ‘q. K o‘chaga 
chiqmaydi. Am m o o g ‘zidan vinoning yoqim siz hidi 
anqib turaveradi. Hayron b o ‘laman. Q ayerda ulguryapti 
bunday qilishga. T o g‘am ga bildirm ay ham m a joyni 
tintuv qilaman. Topolm ay siqilaman. D avolatish uchun
180

---

qayerga m urojaat qilishni bilmay, Tillovoy akadan mas- 
lahat so‘radim.
- Davolatma, - dedi u q at’iy ohangda. Agar muolaja- 
dan so ‘ng yana ichsa, tog ‘ang o ‘ladi. Rahmatli Sharof 
alkashni tanirding-a, restoranda aroq quyib sotardi-ku. 
0 ‘sha d o ‘xtirlam ing ogohlantirishiga qaram ay, davo- 
lanishdan so ‘ng yana ichgan. Oqibati tuyqus o ‘ldi- 
qoldi. Yaxshisi, z o ‘r psixologga (ruhshunos) olib bor, 
yo boMmasam, birorta dami o ‘tkirroq m ullaga o'qitib 
yubor.
Tillo akaning gaplari m enga ham m a’qul b o ‘lib, 
Hoji buvanikiga qarab shoshdim. Bu vaqtga qadar 
fursat topildi deguncha, men u kishinikiga borib 
kitoblar o ‘qib berar, m ayda-chuyda xizm atlarini qilib, 
duolarini olardim. Tortinchoqligim ortga chekinib, bu 
donishmand qariya bilan ota-boladay b o ‘lib qoldim. 
Bomdod nam ozidan keyin kim dir o ‘ziga, yana kim dir 
bolasiga dam soldirgani olib kelar, boringki, bu xona- 
dondan shifotalab odam lam ing oyog‘i uzilmasdi. Hoji 
buva arzi-holim ni diqqat bilan tinglagach:
- Obbo, katta tashvishga qolibsiz-ku... Mayli, olib 
keling, bir um nib k o ‘ramiz, - deya gapni m uxtasar 
qildilar.
Soyibjon to g ‘amni aldab soqollarini oldirdim. Maj- 
burlab yuvintirdim . D adamning har zam onda oyim ning 
qistovi bilangina m arosim larga kiyib boradigan kostum- 
shimini sandiqdan olib yasantirdim. K o‘zlarining lo- 
qayd boqishini hisobga olm aganda, to g 'am binoyidek 
yigitga aylandi.
Hoji buvaning imolari bilan tashqaridagi so 'riga 
chiqib kutib o ‘tirdim. U kishi uzundan uzoq suralam i 
o'qib, to g ‘am ga dam soldilar va yana allanim alar haqida 
qizg‘in suhbatlashdilar. Ichkarida gap nim alar haqida 
bo‘lganidan xabarim y o ‘q. Tashqariga chiqqanlarida
181

---

esa to g ‘am ning ham, Hoji buvaning ham k o ‘zlari jiqqa 
yosh edi.
Bir oydan oshdiki, Dilbar kelinoyim dan darak y o ‘q. i 
Nahotki eridan biror bor xabar olmasa, nim a b o ‘lgan- 
dayam bolalarining otasi-ku axir, - deym an o ‘zimga 
o ‘zim. Shunday xayollar bilan kuyib qolgan hojatxona 
lampochkasini alm ashtira boshladim. Devor bilan tom- 
ning o ‘rtasidagi kavakda piyola k o ‘ringanday bo'ldi. 
T o ‘ngak tepasiga chiqib, piyolani oldim. Ichkarida hali 
o g ‘zi ochilm agan ikki shisha vino ham turardi. Ana 
endi hammasi ayon bo 'ldi. Shishalarni joy iga q o ‘yib 
hech narsa bilm aganday yuraverdim. Lekin uni nazo- 
ratim ga olib, har kuni bir mahal tekshirib turishni kan- 
da qilmadim. Hozircha ham masi joyida. T og 'am Hoji 
buva bergan «qaytarm a»suvni katta hafsala bilan icha 
boshladi. Ixlos - xalos deganlariday, kundan kun uning 
chehrasi yorishib yaxshi tom onga o ‘zgarib borardi. 
Y uzida nim tabassum paydo bo'lib, ozgina-ozgina ish- 
laydigan odat chiqardi. Daraxtlam i butab, shohlami 
bir chetga bosadi. Hovliga suv ochib keladi. Quvon- 
chim ning cheki yo'q. U chindanam ichmayotgan edi.
T o g‘am ning ichkilikni tashlaganiga o ‘n kun to ‘lga- 
nini bahona qilib, kechki paytga m o ‘ljallab kichikroq , 
ziyofat uyushtirdim. Unga Tillo akaniyam tak lif qildim. j 
M aqsadim tog'am ni rag'batlantirish, irodali inson eka- 
nini aytib maqtash. Y angi go ‘sht olib kelib, qo ‘lbola 
kabob tayyorladim . Kabob jud a mazali b o'lib pishdi. 
Uchovlon qorin g'am idan qutulib. allam ahalgacha miri- 
qib gurunglashdik, choyxo'rlik qildik. O dam lar deyarli |
uyquga ketgan, uzoq-uzoqlardan eshitilayotgan itlar- 
ning vovullashini hisobga olm aganda, qishloqni tungi 
sukunat qoplagan. D asturxonga fotiha qilish uchun 
endigina chog'langan ham edikki, butun borliqni ayol 
kishining alamli chinqirig'i egallab oldi. G 'aflat 
bosgan

---

Olapar ilkis boshini k o ‘tarib, atrofga alangladi va irillab 
ko‘cha eshikka qarab yugurdi.
- Yo tavba, nim a b o ‘ldiykin, - dedi bir sapchib tush- 
gan Tillo aka xavotir bilan.
Indam ay yelka qisdim.
- Yur-chi, - dedi u shoshilib yuziga fotiha tortarkan, 
qo‘shib q o ‘ydi.
- Birovning boshiga kulfat tushganda uyda o ‘tirish 
yaxshi emas.
Birin-ketin ovoz kelgan tom onga qarab shoshildik. 
Indamay o ‘tirgan to g ‘am ham bizga ergashdi. A yrim
qo‘shnilar k o ‘chaga chiqib tinchlikm ikan, deya hayron 
turar, boshqasi hech narsani surishtirm ay bizga q o ‘- 
shilib chopardi. Sam intoy akaning eshigi oldiga k o ‘p- 
chilik y ig ‘ilgan, sochlari yozilgan yalangbosh Anor- 
cha xola yerga o ‘tirvolib tinm ay dodlardi. Uning oh-u 
faryodi har qanday b ag ‘ritosh kim saniyam yuragini 
ezib yuborguday alamli edi. K o ‘zlari k o ‘kargan, serajin 
momataloq yuzlaridan kam pim ing ayovsiz kaltaklan- 
gani oy nurida shundoqqina k o ‘rinib turardi. O g ‘zida 
biror dona tishi qolm agan, yoshi saksondan oshgan bu 
beozor kam pim i shu k o ‘yga solgan nonko‘r, ichkilikka 
mukkasidan ketgan o ‘g ‘li Sam intoy b o ‘lib chiqdi. U 
onasini k o ‘chagacha quvib, eshikni ichkaridan tam- 
balab olgan edi. D arvoza ortida m enga tanish b o ‘lgan 
bahaybat it jahl bilan eshikni timdalar, goh pastdagi 
tirqishdan tum shug‘ini chiqarar, odam lam i g ‘ajib yubo- 
rolmayotganidan irillab ji g ‘ibiyron b o ‘lardi. M ahalla 
kattalari kelishib, tezda m ilitsiya chaqirm oqchi b o ‘lish- 
di. 
Buni payqagan ona darrov y ig ‘idan to ‘xtab, hushyor 
tortdi.
: - Xudo xayringni bergurlar... M elisa chaqirm anglar. 
Ertaga kayfi tarqasa, yaxshi b o ‘p qoladi, sal p o ‘pisa qip 
qo'ysalaring b o ‘ldi, - deya o ‘tinar, tish-tim og‘i bilan 
q a rs h ilik
k o ‘rsatardi. A rzim agan gapgayam musht-
183

---

lashgani yuguradigan tajovuzkor Samintoy bilan uri- 
shaverib toqati qolm agan q o ‘shni erkaklar to ‘ng ‘il- 
laganlaricha q o ‘l siltab, uy-uylariga ravona boMdilar. 
A norcha enani q o ‘shnisi Qoriya xola aldab uyiga olib 
kirib ketdi. Tom osha tugadi. Xotin-xalajlar:
- Aroq chiqarganning uyi kuysin. Bunday nobakor 
o ‘g ‘ilni oyoq-qo‘li sinib shol b o is in , - deya qarg‘anib 
tarqaldilar. Uyga qaytarkanm iz, har g o ‘rdan boxabar 
Tillo aka qadrdon oshnasi haqida to iib -to sh ib gapirdi.
- Bu ovsar Toy, kam suqum , m ehnatkashgina xoti- 
nini uraverib, adoyi tam om qildi. Uni ikkita bolasi 
bilan haydab, Bam o degan tagi-tayini y o 'q bir tannozni 
topib kelib birga yashayapti. A vvaliga shunday chiroyli 
ayol yapasqi Sam intoyning nim asiga uchdi ekan, - deb 
q o ‘shnilarning ensasi qotdi. Keyin m a'lum boMishicha, 
u m ol-dunyoga o ‘ch, pardoz-andozdan b o ‘shamaydigan 
yengiltabiat sayoqlardan ekan. Hiyla-yu nayrangi qirqta 
eshakdan ortadigan bu rnakkor Sam inning topgan pu- 
liga tilla taqinchoq oldirarkan. O shqovoq Toyning yel- 
kasiga m involib, xohlagan k o ‘chasiga y o 'rg ‘alatib dav- 
ron suryapti-da shaytonning urg'ochisi. Yoshi ellikka 
yaqinlashsayam , toy toyligicha qolaverdi, ot b o im ad i 
galvars. Eshitishim cha, anchadan beri A norcha xola 
«xotiningni y o ‘qot», deb o ‘g ‘liga xarxasha qilib yurgan 
ekan. Asli janjalning kelib chiqish sababiyam shundan 
b o ‘lsa kerak.
Tabiatan k o ‘ngli yum shoq to g 'am Tillo akaning 
gaplariga jim quloq solib kelar, b o 'lib o4gan voqea un- 
ga ju d a yom on ta ’sir qilgandi. Buni uning avzoyidan, 
pirpirab uchib turgan lablaridan bilib olish qiyin | 
emasdi.
- O dam lardan uyalm asm ikan? - dedim Tillovoy 
akaning gaplarini m a’qullaganday boMib.
- E, jiyan, - dedi u asabiylashib.
184

---

-
Ichkilikka m ukkasidan ketgan iym onsizda uyat ni­
ma qiladi.
N o o‘rin aytilgan bu gap to g ‘amga o g 'ir botdi shekil- 
li, yerga qaraganicha qadamini tezlatib o ‘zini eshikka 
urdi.
Ertalab hojatxona oldidagi toshga urib sindirilgan 
ikkita ochilm agan vino shishasiga k o ‘zim tushdi.
O radan hech qancha vaqt o ‘tmay, odam lar orasida 
Samintoyni ayvon bosib qopti, degan mish-m ish tarqal- 
di. Haqiqatdanam falokat ro ‘y bergandi. Bechora onasi 
yigMayverib adoyi tam om b o ‘ldi. X avfsizlik chorala- 
rini k o ‘rmay ishlaydigan Sam intoy aka oxir-oqibat 
bir o ‘limdan qoldi. Ustiga to ‘sinlari chiqarilgan xari 
omonat kashaklangani bois kutilm aganda oldinga qulab, 
choy ichib o ‘tirgan ustani bosib qolgan. Yetti metrli 
ulkan yog‘och uning oyoqlarini majaqlab tashlagan edi. 
Ayvondan ancha narida o ‘tirgan odam ning qanday qilib 
fojiaga y o ‘liqishi k o ‘pchilikni ajablantirdi. Kampirning 
kasalxonadaligidan foydalangan tannoz xotin o ‘sha 
kuniyoq qo ‘lga ilinadigan narsalam i m ashinaga ortib 
ko‘zdan g ‘oyib b o ‘ldi.
Dastlab oyoqlari kesib tashlangan o'gMini nogiron- 
lar aravachasida sayr qildirib yurgan A norcha xolani 
ko‘rganim da badanim ga titroq kirdi. Bukchayib, musht- 
daygina b o ‘lib qolgan onaga rahmim keldi. Bechora 
kampir birov hoi so ‘rasayam yig‘lab jav ob berardi. 
Yig‘ladi-yupandi, nailoj, inson zoti ham m a narsaga 
asta-sekin k o ‘nikib boraverarkan.