Н. Қ. ЙЎлдошев, Г. Э. Захидов

 
Картография усули 
– асосийларидан биридир. Унинг моҳияти низони 
ташкил қилувчиларни график тасвирлаш, низоли ўзаро ҳаракат 
иштирокчилари хулқини изчил таҳлил қилиш, асосий муаммолар, 
иштирокчилар эҳтиѐжлари ва хавотирлари, низо олиб келувчи сабабларни 
бартараф қилиш усулларини шакллантиришдан иборат. (8.3.1-расм). 
ким
эҳтиѐжлар
хавотирлар 
ким ким 
эҳтиѐжлар 
эҳтиѐжлар 
муаммолар 
муаммо 
муаммолар 
ким 
эҳтиѐжлар 
хавотирлар 
8.3.1-расм. Низонинг картаси 
 
Учинчи босқичда асосий эҳтиѐжлар ва бу эҳтиѐж билан боғлиқ 
хавотирларни, низоли ўзаро ҳаракатнинг барча иштирокчиларини санаб 
чиқиш кўзда тутилади. Бунда иштирокчиларнинг нуқтаи назарлари орқасида 
турган хулқининг сабаблари аниқланади. 
Эҳтиѐжлар ва хавотирларни график тасвирлаш имкониятларни 
кенгайтиради ва картографиянинг бутун жараѐни тугагандан кейинги 

---

341 
эҳтимол бўлган қарорларнинг кенгроқ доираси учун шароитлар яратади. 
Картани тузиш натижасида низолашувчи томонлар манфаатларини мос 
келиш нуқтаси юзага чиқади, ҳар бир томоннинг қўрқишлари ва хавотирлари 
намоѐн бўлади вазиятдан чиқишнинг эҳтимол бўлган йўллари белгиланади. 
Низоларнинг оқибатлари вазифавий бўлиши мумкин. Муаммо барча 
томонлар учун қулай бўлган йўл билан ҳал қилиниши мумкин ва натижада 
одамлар муаммони ҳал қилишга ўзларини дахлдор эканликларини кўпроқ 
ҳис қиладилар. Бу ўз навбатда, қарорларни амалга оширишдаги 
қийинчиликлар: душманлик, адолатсизлик, ўз ихтиѐрига қарши бориш 
заруриатини камайтиради ѐки бутунлай бартараф қилади. Низонинг бошқа 
оқибати шундан иборатки, томонлар бўлғуси вазиятларда кўпроқ 
зиддиятларга эмас, балки ҳамқорликка мойил бўладилар. Низонинг эҳтимол 
бўлган муҳим оқибатлари яна гуруҳли фикрлаш эҳтимоли ва қўл остидагилар 
раҳбарнинг ғоясига зид ғояни айта олмайдиган тобелик синдроми 
пасайишидан иборатдир. 
Низолар, агар уларни ҳал қилишнинг самарали йўли топилмаса, 
қуйидаги салбий оқибатларга олиб келишлари мумкин: 
-
ходимлар қўнимсизлиги ошиши ва меҳнат унумдорлигининг 
пасайиши; 
-
келгусида бошқа гуруҳлар билан ҳамқорлик қилишни истамаслик; 
-
ўз гуруҳларига ҳаддан ташқари содиқлик ва бошқа гуруҳлар билан 
унумсиз рақобат; 
-
муаммони ҳал қилишдан кўра, низодаги “ғалаба”га каттароқ аҳамият 
бериш. 
Низоларни бошқариш – низо вужудга келтирган сабабларни бартараф 
қилиш (камайтириш), низо иштирокчилари ҳолатига ўзгаришлар киритиш, 
уларнинг мақсадларини ўзгартириш бўйича мақсадга қаратилган таъсир 
кўрсатишдир. 

---

342 
Низоли вазиятларни бошқаришнинг бир неча усуллари мавжуд бўлиб, 
улар таркибий ва шахсларарога бўлинади.