Muvofiqlashtirish hududiy boshqarmasi

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

399 
 
22-MAVZU : BUXORO AMIRLIGIDA ISLOHOTLAR UCHUN KURASH 
HAMDA QIZIL ARMIYA TOMONIDAN AMIR HOKIMIYATINING 
AG‗DARILISHI.BXSRNING TASHKIL TOPISHI VA FAOLIYATI.                                        
 
REJA: 
1. Buxoro amirligidagi ahvol va Yosh buxoroliklar faoliyati 
2. Qizil armiyaning Buxoroga hujumi hamda amir hokimiyatining ag‗darilishi 
3. Buxoro Xalq Sovet Respublikasining tuzilishi 
4. BXSRdagi siyosiy, iqtisodiy va madaniy o‗zgarishlar 
  
Tayanch iboralar:
 BXSR, Yosh buxoroliklar, manifest
 
    
Buxoro  amirligidagi   vaziyat.Yosh buxoroliklar  harakati
.
 Ma‘lumki, Buxoro  amirligi   XIX  
asr  ikkinchi  yarmida   yuz bergan   Rossiya  imperiyasi    bosqinidan   keyin   o‘z   mustaqilligidan  
mahrum  bo‘lib, Rossiya  protektaratiga  aylanib  qolgan edi.Ular ichki siyosatda  nisbatan  mustaqil 
bo‘lsada, biroq  uning  xorijiy  davlatlar  bilan  bo‘ladigan  tashqi  siyosiy  va  savdo-tijorat  aloqalari  
Rossiya  hukumatining  to‘liq  nazoratida  amalgam  oshiriladi. 
    
1917-yilgi    fevral    burjua  demokratik  inqilobi    va      podsholik  tuzumining    ag‘darilishi,  
hokimiyatning   boshqa   siyosiy   kuchlar  qo‘liga  o‘tishi  Buxoro  amirligiga   ham o‘z  ta‘sirini   
o‘tkazmasdan   qolmadi. Negaki,  podsho  Rossiyasining   yarim  mustamlakasi  hisoblanib kelgan  
Buxoroda    bu  davrga  kelib    ichki  ijtimoiy-  siyosiy    va  iqtisodiy    ziddiyatlar    jiddiy    tus    olib  
borayotgandi.Buning    boisi  amirlikning    moliyaviy-iqtisodiy    hayoti    va    savdo-sotiq    aloqalari  
ko‘pdan    buyon        Rossiya  iqtisodiyotiga    bo‘ysundirib    kelinganligida    edi.Bunda  uning  siyosiy  
jihatdan    qaramligini    gapirib    o‘tmasa    ham  bo‘ladi.Binobarin,  Rossiyadagi    har    bir    o‘zgarish, 
iqtisodiy    yoxud    siyosiy    larzalar    amirlikning      hayot  maromiga      chuqur  daxl  etmasdan 
qolmasdi.Buning ustiga  mamlakat ichki  hayotida  hokimi mutlaq, cheklanmagan  vakolatlar   sohibi  
bo‘lgan  amir  va uning  ko‘p  sonli  ayonlari,  amaldorlari  mehnatkash  ommaga  hukm  o‘tkazib,  
zulm- sitamni  kuchaytirib  kelardi. 
    
XX    asr    boshlarida    ilg‘or,  taraqqiyparvar      ziyoli    yoshlardan    tashkil    topgan    Yosh  
buxoroliklar  tashkiloti ham  ham  aynan  mana  shu  maqsadlarda   faoliyat   yuritardi.O‘z saflarida  
Abduvohid    Burxonov,  Usmon  Xo‘jayev  ,  fayzulla    Xo‘jayev,  A.Fitrat,  Sadriddin  Ayniy,  Mirza 
Muhitdin    Mansurov,  Abdulqodir    Muhitdinov  va    boshqa  o‘nlab    yurt    fidoiylarini      birlashtirgan  
Buxoro  jadidlari  1917-yil  inqilobiy  voqealaridan  foydalanib  keng  xalq  manfaatlari  foydasiga  
muhim  siyosiy  o‘zgarishlarni   ro‘yobga  chiqarishga  harakat  etdilar.Ayniqsa, bunda amirga  tayziq  
o‘tkazib,  uni  xalqqa  ko‘p  masalalarda    yon berishga, siyosiy  tuzumni o‘zgartirishga  , xususan , 
konstitutsion  monarxiya  joriy etishga  urg‘u  berildi.  
   
7-aprelda    amir  Said  Olimxon    keng  omma    tazyiqi    va    Yosh    buxoroliklarning    islohiy 
talablari  asosida Manifest  chiqarishga  majbur  bo‘ladi.Unda amirlik  tuzumining  tub negizlarida  
daxl  qilmagan    holda    mamlakatda    bir  qator    demokratik    o‘zgarishlar  o‘tkazish    ko‘zda  
tutilgandi.Soliqlarni    tartibga    solish,  turli    ijtimoiy    tabaqalar    vakillaridan    iborat    Majlis    tashkil 
qilish,  maorif,  tibbiyot,  sud  tizimi      faoliyatini      yaxshilash  ,  ma‘muriy    boshqarish    ishlarini   
takomillashtirish    va    boshqalar      shular    jumlasiga    kirardi.garchand  amir    manifesti  Yosh  
buxoroliklar tomonidan  ma‘qullanib   kutib olingan  bo‘lsada, biroq  hukmron, qora kuchlar  unga  
tish-tirnog‘I    bilan  qarshi    turdilar.Ular    namoyishga    chiqqan  islohot    tarafdorlariga    hujum  qilib, 
poytaxtda qonli qirg‘inlar  uyushtirdilar. Yosh  buxoroliklarni ta‘qib qilish, ulardan o‘ch olish  avjga  
mindi.Ularning    ko‘plab    namoyondalari    qo‘shni  Turkiston  ASSRga    bosh  olib    ketishga  majbur  
bo‘ldi.Shu    tariqa,  amirlikda    konservativ    ruhdagi    kuchlarning    qo‘li    baland    keldi.Islohiy  
harakatlarning  birinchi  bosqichi  muvaffaqiyatsiz   yakun  topdi.