Mutlaq va nisbiy xatoliklar

Zanjirning bir qismi uchun Om qonuni.

O’tkazgichning bir qismidan o’tgan tokning kuchi, uning uchlaridagi kuchlanish U ga to’g’ri, qarshiligi R ga teskari proporsionaldir

(2)

O’tkazgishning qarshiligi uning uzunligi l ga to’g’ri , ko’ndalang kesim yuzi S ga esa teskari proporsionaldir, ya’ni

(3)

bunda, – proporsionallik koeffitsiyenti, u metallning tabiatiga bog’liq bo’lib, solishtirma qarshilik deb ataladi.

4. 
   To’liq zanjir uchun Om qonuni. Yopiq zanjirdan o’tayotgan tokning kuchi manbaning elektr yurituvchi kuchi (EYuK.) ga to’g’ri, zanjirning to’la qarshiligiga teskari proporsionaldir
   

(4)



Qurilmaning tuzilishi va o’lchach usuli

Biror R_x qarshilirning qiymati R₀ ma’lum qarshilikning qiymati bilan taqqoslab topishda qo’llaniladigan sxema Uitston ko’pirigi deb ataladi. Uitston ko’pirigidagi E manbaga ulangan zanjirdan o’tuvchi I tok kuchi A tugunda tarmoqlanadi.

Zanjirning ACBA qicmi ketma-ket ulangandan R_x – noma’lum va R₀ – aniq ikkita qarshilik va tarang tortilgan AB simdan iboratdir. Bu qarshiliklarning uchlari ulangan C nuqtaga o’lchov asbobi G-galvanometr ulanib, ikkinchi uchi esa D sirpanuvchi kontaktga ulangan. Bu kontakt AB sim bo’lab siljiy oladi va shu tarzda AD va DB qisimlarning R₁ hamda R₂ qarshiliklar yoki l₁ hamda l₂ uzunliklar nisbatini o’zgartira oladi. Bu holat uchun tokning yonalishi 1- rasmda ko’satilgabidek tanlab olinsa, Kirgofning 1- qonuniga binoan:

Zanjir tugunida ucrashgan toklarning algebraic yig’indisi nolga tengdir:

quyidagi tenglamalarni yozish mumkin. A, C, D tugunlar:

(5)

Sxemadagi ACDA, CBDC va ABEA berk konturlar Kirgofning II- qonuni ga binoan har bir yopiq ko’ntur uchun quyidagi tenglamalarni yozish mumkin:

(6)

Galvanоmetrdan o’tuvchi tok nolga (I_g =0) teng bo’lganda (5) va (6) tenglamalar quyidagi ko’rinishga keladi

(7)

bundan,

(8)

Bu yerga bir jinsli AB sim qismlar qarshiliklarning nisbati, uzunliklari nisbati

kabilar, ya’ni:

R_x = R₀ (9)

(9) formulada yelkalar hisbati birga yaqin bo’lganda R_x – ning o’lchash aniqligi katta bo’ladi. Shuning uchun ham Uitston ko’hiridan R_x no’malum qarshilikni o’lchashda R₀ ma’lum qarshilik no’malum qarshilikdan ko’p farq qilmasligi maqsadga muvofiqdir.

1-rasm.