Mutaxassislikka kirish

12. O’zinduktsiya xodisasi.

Manbaga ulangan zanjirdan oqayotgan tok sekin – asta oshib boradi. Bu jarayon zanjirda o’zinduktsiya EYuK i bilan boђliq. CHunki

Masalalar yechish namunalari
1-masala. Ko’ndalang kesim yuzasi S=150 mm² bo’lgan alyuminiy simdan tortilgan o’zgarmas elektr uzatish liniyasining uzunligi l=120 km. Agar o’zatilayotgan tokning kuchi I=160 A bo’lsa, liniyaning kuchlanish tushuvi nimaga teng bo’ladi? Sim materialining solishtirma qarshiligi

Berilgan: m²; m; I=160 A

Topish kerak:

Echilishi: Liniyadagi kuchlanish tushuvi Om qonuniga binoan bo’lib, bunda o’tkazgichning qarshiligi bo’lganligi uchun,

Javob:

2-masala. Ichki qarshiligi r=0,5 Om bo’lgan tok manbaiga R=2,5 Om li tashqi qarshilik ulanganda tok manbai qisqichlardagi kulanish U=6 V gacha pasaygan. Zanjirdan o’tayotgan tokning kuchi I, manbaning ichidagi kuchlanish tushishi U_r, manbaning EYuK , tashqi zanjirda ajralgan N quvvat, manbaining to’la N₀ quvvati va qurilmaning FIK topilsin.

Berilgan: r=0,5 Om; R=2,5 Om; U=6 V.

Topish kerak: I=? U_r=? N=? N₀=?

Echilishi: Om qonuniga asosan zanjirning bir qismidan o’tayotgan tokning kuchi:

Manba ichidagi kuchlanish tushuvi:

Manbaning EYuK i tashqi va ichki qarshiliklardagi kuchlanish tushuvilarining yig’indisiga tengdir:

Tashqi qarshilikda ajralgan quvvat:

Vt

Manbaning to’la quvvati esa:

Vt

Qurilmaning FIK tashqi zanjirda ajralgan quvvat N ni manbaning to’la quvvati N₀ ga bo’lgan nisbatiga tengdir:

Javob: I=2,4A , U_r=1,2 V , , N=14,4 Vt , N₀=17,28 Vt ,

3-masala. Qandilga 6 ta 60 Vt li lampochkalar o’rnatilgan bo’lib, ular xar quni 6 soat yonsa, bir oy davomida (30 kun) sarf qilingan elektr energiyasining narxi S ni toping. (1kVt - soat – 40 so’m)

1) kVt

2) kVt soat

3) so’m

4-masala. Qanotlarining qulochi l=50 m bo’lgan reaktiv samolyot gorizontal xolatda v=900 km/soat tezlik bilan uchayotganda samolet qanotlarining uchlarida xosil bo’ladigan potentsiallar ayirmasi u topilsin. Yerning magnit maydoni induktsiyasining vertikal tashkil etuvchisi Tl.
Echilishi: Faradey qonuniga asosan induktsion EYuK magnit induktsiya oqimi o’zgarishi tezligining teskari ishorali ifodasiga teng.

.

bunda F – samomolet qanotining t vaqt ichida kesib o’tgan kuch chiziqlariga teng.

Samolet qanotlari uchlarida xosil bo’lgan potentsiallar ayirmasi u uning qanotlarida xosil bo’ladigan induktsiya EYuK ga teng, ya’ni:

.

5-masala. Maktab zalida xar biri 150 vattli 10 ta lampa o’rnatilgan. SHu lampalar so’tkasiga o’rta hisob bilan 8 soat yonadi. Maktab zalini yoritish uchun bir oyda qancha elektr energiyasi sarf bo’ladi?

Echish. Hamma lampalarning to’la quvvati R=150*10=1500 vatt yoki 1,5 kilovattga teng. Bir oyda lampalar t=8*30 = 240 soat yonib turadi. Bir oyda sarflangan elektr energiyasi W=‘·t=1,5·240 = 360 kilovatt-soat.
Misol. To’rt xonali uyda 20 ta 100 vattli cho’g’lanma lampa, 2 ta 1,5 kVtli konditsoner va 4 ta 25 vattli lyuminestsent lampa 4 soatda qancha elektr energiya iste’mol qiladi.