Мутахассислик фанларини ущ1тиш


Талабалар билан уйин килишга асосланган мулокот



Download 3,47 Mb.
Pdf ko'rish
bet52/59
Sana23.04.2022
Hajmi3,47 Mb.
#575429
1   ...   48   49   50   51   52   53   54   55   ...   59
Bog'liq
Mutaxassislik fanlarini o\'qitish metodikasi

5. Талабалар билан уйин килишга асосланган мулокот
услуби сохталиги билан ажралиб туради. Бу услуб ёрдамида 
укитувчи «арзон» хурмат-эътибор козонишга уринади.
Куркитиш, уйин килиш ва масофани саклашнинг ута кескин 
шакллари тез-тез кулланганда узига хос штампга айланади, 
педагогик мулокотнинг у кадар самарали булмаган усулларини 
юзага келтиради ва укув-тарбия жараёнидан кузланган максадга 
эришишни кийинлаштиради.
Тажрибали ва юкори мапакага эга булган укитувчи учун 
таълим олувчилар билан мулокот услуби кандайдир котиб колган 
ва тугал нарса саналмайди. Хдётнинг узи педаг огик вазиятларнинг 
чексиз ранг-баранглиги, уларнинг х,ар бирини самарали хал килиш 
учун мулокотнинг, укитувчининг рухий-хиссий холати, унинг 
кайфиятига боглик булмаган, мулокот услуби талаб этилишидан 
далолат беради. Шу боис хам педагогик мулокот услуби, аввало, 
таълим олувчи шахсига хурмат, укитувчининг юксак даражадаги 
умумий, касбий ва педагогик маданияти асосида шаклланган 
булиши керак.
113


Педагогик мулокот услублари таснифида тобора характерли 
намоён 
булиш 
нуктаи 
назаридан 
автократик, 
авторитар, 
демократик, эркин либерал, либерал ва бетартиб услубни ажратиб 
курсатиш мумкин.
Мулокотнинг а в т о к р а ти к (ёки узича хукмронлик) услуби 
укитувчи жамоанинг укув-билув 
фаолиятини яккахокимлик 
асосида бошкарган, уларга уз карашларини баён этиш имконини 
бермаган, танкидга йул бермаган вазиятда кузга ташланади. Бунда 
укитувчи таълим олувчиларга талабларнинг маълум йигиндисини 
куяди ва уларнинг бажарилишини каттиккуллик билан назорат 
килади.
Мулокотнинг авто р и тар (ёки хукмронлик) услуби таълим 
олувчиларнинг укУв ёки жамоа хаёти билан боглик масалалар 
мухокамасида иштирокига йул 
куяди, 
бирок охир-окибатда 
карорни укитувчи уз тамойиллари, карашларидан келиб чиккан 
холда 
кабул 
килади. 
Авторитар 
мулокот 
услуби 
таълим 
олувчиларнинг ноадекват уз-узига бахосига сабаб булади, уларда 
кучга ишончии шакллантиради, кадриятларнинг бузиб идрок 
этилиши, «сувдан курук чикиш», максадига эришиш учун, узи 
бажариши лозим булганини амалга ошириш учун 
бошкалардан 
фойдаланиш каби хислатларнинг кадрланишига олиб келади. Бу 
услубдан фойдаланган укитувчининг узаро хамкорлик шакллари 
буйрук. курсатма, йурикнома, хайфсандан иборат булади.
Мулокотнинг демократик 
услуби 
укитувчининг таълим 
олувчиларга нисбатан эътиборли булиши, уларнинг фикрларини 
инобатга олиши, уларни тушунишга, буюриш эмас, балки узининг 
хакдигига ишонтиришга интилишини кузда тутади. 
Бу холда 
укитувчи тенглик асосига курилган диалог олиб боришга, 
талабаларда узини узи бошкариш куникмаларини ривожлан- 
тиришга, уларнинг 
индивидуал хусусиятларини имкон кадар 
хисобга олишга интилади. Демократик услубга риоя этган укитувчи 
таълим олувчиларни ижодкорлик, ташаббускорлик сари ундайди, 
рагбатлантиради, уларнинг узини узи реализациялаши учун шароит 
яратади. 
Бу услубда мулокотнинг асосий шакллари илтимос, 
маслахат, ахборот. хаммани фаол ишга жалб килишга интилиш 
кабилардан иборат булади. Мулокотнинг бу услуби таълим 
олувчилар билак мустахкам укув-илмий алокалар билан ажралиб 
туради ва уларнч муваффакиятли билиш фаолиятига ундайди.
114


Мулокотнинг эркин-либерал услуби анархияга 
йул куйиб 
бериш билан характерланади. Бу иш учун энг зарарли ва бузгунчи 
услуб. У меъёрдаги укув-билув фаолиятини издан чикаради, унинг 
натижаларини 
назорат 
килишнинг 
ахамиятини 
пасайтириб 
юборади, таълим олувчиларда мавхумликни келтириб чикаради, 
кескинлик ва хавотир уйготади.
Мулокотнинг либерал услубига амал килган укитувчи жамоа 
хаётига аралашмасликка интилади, фаоллик курсатмайди, амалда 
руй бераётганлар учун жавобгарликдан узини олиб кочади. Бу 
методдан фойдаланганда укитувчи узининг функционал мажбу- 
риятларини факат расман бажаради, укув материалини баён килиш 
билангина чекланади. 
Бундай тактика окибати таълим олувчилар 
фаолияти ва уларнинг ривожланиш динамикаси устидан керакли 
назоратнинг мавжуд эмаслиги саналади.
Таъкидлаш керакки, бир карашда карама-карши куринган 
либерал ва мулокотнинг авторитар услублари учун умумий 
саналган хусусиятлар укитувчи билан таълим олувчилар уртасида 
масофали муносабатларнинг урнатилиши ва улар уртасида узаро 
ишончнинг 
йукдиги, 
бегоналашганлик, 
укитувчи 
томонидан 
узининг 
устун 
макомини 
намойишкорона таъкидланишидан 
иборат.
Мулокотнинг изчил бумаган, услуби шундан иборатки, 
укитувчи ташки шароитларга ва узининг эмоционал холатига 
боглик х,олда юкорида санаб утилган мулокот турларидан бирини 
амалга оширади. Бу укитувчининг таълим олувчилар билан узаро 
муносабатлари тизимини издан чикаради.
Реал 
педагогик амалиётда купинча мулокотнинг аралаш 
турлари урин тутади. Укитувчи мулокотнинг авторитар услубига 
хос айрим усулларни куллашдан воз кечолмайди, улар баъзан 
анчагина самарали булиши мумкин. Умуман укитувчи талабалар 
билан купрок мулокотнинг демократик услубига йуналган булиши 
керак, чунки айнан улар педагогик таъсирнинг шахсни ривож­
лантириш стратегиясини амалга оширишга кумаклашади ва 
таълим-тарбия 
жараёнидан 
кузланган 
максадларга 
самарали 
эришишни таъминлайди.
Мулокот услубининг жами 
вариантларини иккита: моно­
логик ва диалогик типга ажратиш мумкин. Монологик характер- 
даги мулокот субъект-объект муносабатларини кузда тутади, бунда 
субъект укитувчи, объект эса талаба хисобланади. Диалогик
115


мулокотда эса нисбатан махсулдор субъект-субъект муносабатлари 
урнатилади. Бу 
жараёнда укитувчи талабалар билан шериклик 
муносабатлари асосида, улар билан биргалашиб иш олиб боради. 
Бунда замонавий хамкорлик педагогикаси тамойиллари максимал 
даражада реализацияланади. Педагогик х,амкорлик асосига курил- 
ган педагогик мулокот натижалари куйидагилар саналади:
укитувчи 
билан 
талабаларнинг 
узаР° 
хамкорлигига 
асосланган икки ёклама жараён муваффакиятли амалга оширилади. 
Бу жараён самарадорлиги укитувчининг шахси ва фаолияти, унинг 
касбий ва педагогик компетенцияси каби таълим олувчининг х,ам 
фаолиятига боглик булади;
- хамкорлик педагогикаси талабаларнинг индивидуал имко- 
ниятлари, 
кобилиятлари 
ва хусусиятларининг ривожланиши, 
максимал даражада намоён булишини, унинг ижодий салохиятини 
реализациялашни таъминлайди;
- диалогик мулокот давомида субъект-субъект муносабат- 
ларида укитувчи томонидан хар бир вазият учун адекват булган 
оптимал педагогик ечимларни фаол ижодий излаш жараёни кечади.
Шундай килиб, субъект-субъект муносабатлари, ижод мухи- 
тида амалга ошади ва касбий таълимни инсонпарварлаштириш 
гоясинииг чинакамига реализацияланишига кумаклашади.
Мулокотнинг турли услублари укитувчининг талабалар билан 
хамкорликдаги хулкининг маълум моделлари шаклланишига олиб 
келади. Л.Д. Столяренко тадкикотларига таянган холда уларни 
куйидагича акс эттириш мумкин:

Download 3,47 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   48   49   50   51   52   53   54   55   ...   59




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish