Mustaqillik yillarida O‘zbekistonda bozor munosabatlariga asoslan- gan

III. bob. MARKETING FAOLIYATINI AXBOROT 
BILAN TA’MINLASH 
 
3.1.
 
Axborot – marketingning poydevoridir. Axborot tizimi 
 
Bozor nima, uning turlari, bozor mexanizmi qanday amal qiladi, talab, 
taklif nima, bozor muvozanati qay tarzda o‘rnatiladi – bu savollarga 
marketing nuqtayi nazaridan murojaat qilamiz. Marketing bo‘yicha 
mutaxassislar axborot bu bozorga zarurat va talablari umumiy bo‘lgan, ularni 
qondirish maqsadida ayirboshlashga tayyor mavjud va bo‘lajak xaridorlar 
to‘plami, deb tarif berishadi. 
Xaridorlarga ishlab chiqarish (tarmoq) vakillari o‘z tovarlarini ko‘proq 
foyda keltiradigan shartlarda sotishni maqsad qilib qo‘ygan bir- birlari bilan 
raqobatlashuvchi sotuvchilar to‘plami qarama-qarshi turadi. Sotuvchilar va 
xaridorlar o‘rtasidagi munosabatlar quyidagi sxema bo‘yicha amalga 
oshiriladi: 
Kommunikatsiya 
Tov 
arlar 
Pull 
ar 
Axborot 
3.1-rasm. 
Bozor va ishlab chiqarishning o‘zaro munosabati 
 
Marketing 
sotuvchilar 
va xaridorlar 
o‘rtasida axborot 
almashi-nuviga, to‘g‘ri va teskari aloqalardan 
foydalanishga asoslanadi. 

---

57 
AXBOROT 
(ingl. news) — 
taqdim etilishi shaklidan qat’iy nazar shaxs 
ma’lum xos matnda aniq ma’noga ega bo‘lgan voqea, hodisa, jarayonlar, 
dalil, bilim, tushunchalar va taqdimot kabi obyektlar haqidagima’lumotlardir. 
Shunday ekan, axborotdan foydalanish ko‘lamlari jamiyat rivojlanishi 
darajasini belgilaydi. Marketing faoliyatiga xos bo‘lgan barcha axborotlar, 
ma’lumotlar tadqiqotlar uchun muhim qurol sifatida shakllanadi. Ularni 
tashkil etish, muayyan tartibga solish va uzluksizligini ta’minlash zarur 
bo‘ladi. Marketing axboroti yaxlit tizim sifatida namoyon bo‘ladi va 
rivojlanib boradi. 
Marketingni boshqarish bozorni barcha tashkil etuvchilarni(qismlarini) 
(xaridorlar, ularning talabi, tovarlar, narxlar, raqobatchilar) tahlil qilishdan va 
baholashdan boshlanadi. Maqsad – olingan axborot asosida firmaning 
bozorda o‘zini qanday tutishi kerakligini ishlab chiqish. Axborotning 
bozordan ishlab chiqaruvchilar tomon harakatlanishi marketing tadqiqotlari 
jarayonining mazmunini tashkil qiladi. Keyinchalik ishlab chiqaruvchilar va 
bozorlar o‘rtasidagi axborot almashinuvi marketing kommunikatsiyalarining 
turlicha – reklama, shaxsiy sotuv, «Public Relationss» kabi shakllarida 
davom etadi. 
Tijorat dunyosi – murakkab hodisa. Tadbirkor qanchalik boy tajribaga 
qanchalik beqiyos intuitsiyaga ega bo‘lmasin har qanday holatda ham unga 
dinamik tarzda rivojlanib borayotgan tovar va xizmatlar bozori to‘g‘risida 
to‘liq va obyektiv axborot zarur bo‘ladi.Kim marketing axborotiga egalik 
qilsa, o‘sha bozorda muvaffaqiyatga erishadi. 
Uzoq vaqt va katta mablag‘ talab qiladigan menejerlar tomonidan yangi 
tovar ishlab chiqarish, uni bozorga olib chiqish, raqobatbar- doshligini 
kuzatish va nihoyat, ishlab chiqarishni to‘xtatish to‘g‘risida qaror qabul qilish 
jarayoni odatda, ishonchli va o‘z vaqtida taqdim etilgan marketing axborotiga 
asoslanadi. Zamonaviy marketingaxborotga tayanadi. 
Marketing faoliyati ikki oqim bilan bevosita bog‘liq bo‘lib, birinchi 
oqim-firma faoliyati natijalari to‘g‘risida axborot, ikkinchisi bozor va atrof- 
muhit to‘g‘risidagi axborot oqimidir. Marketing faoliyati ana shu ikki oqimga 
ta’sir ko‘rsatib, iste’molchilar talabini maksimal darajada qondirish va 
firmalar foydasini ta’minlashga qaratilgan. 
Bozor holati va dinamikasi to‘g‘risidagi tezkor axborotga bozor 
subyektlarining 85 foizi, bozorda yuzaga kelayotgan holatlar (raqobatchi 
kompaniyalar xatti-harakati, iste’molchilar talablarining o‘zgarishi, bo‘lajak 
xaridorlarning yangi tovarlarga bo‘lgan munosabati) to‘g‘risida esa 70 foizi 
ehtiyoj sezadilar. Tijoratchilarning 85 foizi fikriga ko‘ra marketing 
axborotlarini har hafta va o‘n kunda olish davriyligi eng maqbul hisoblanadi. 
Rivojlangan bozor iqtisodiyoti mamlakatlarida marketing axboroti 
faoliyati bilan hududiy axborot-marketing markazlari, ekspertlar guruhlari, 
marketing bo‘limlari mutaxassislari shug‘ullanadilar. 

---

58 
tovar va 
Firma 
Bozor