Mustaqillik yillarida O‘zbekistonda bozor munosabatlariga asoslan- gan

Firma faoliyati haqida axborotlar 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
xizmatlarpul 
bozor va tashqi muhit haqida axborot 
3.2-rasm. 
Marketing aloqalari tizimi 
 
Ushbu rasmda marketing aloqalari tizimidagi axborot oqimlari va 
omillarning o‘zaro ketma - ketligi va bog‘liqligi ko‘rsatilgan. 
Marketing axboroti korxona uchun zarur, chunki u: 
-
marketing 
muhitidagi 
o‘zgarishlarni 
kuzatib 
borish 
imkoniniberadi; 
-
marketing 
strategiyasi 
va korxonaning 
umumiy 
strategiyasinimoslashtirish imkonini beradi; 
-
tijorat qarorlari qabul qilishdagi mavhumlik va risklarni kamay- 
tiradi; 
-
marketolog (bozorshunos) sezgirligini mustahkamlaydi; 
-
raqobatda imtiyozlarga ega bo‘lishga ko‘maklashadi. Bozorning har 
qanday subyektiga bozorda yuzaga kelayotgan vaziyat to‘g‘risida aniq 
axborot zarur. 
O‘tgan asrning 90-yillaridayoq Amerika axborot industriyasida 4 
mingga yaqin ma’lumotlar banki mavjud bo‘lgan. Bunda marketing 
axborotini qayta ishlash bilan 1686 ta turli tashkilotlar shug‘ullangan. 
Tashkilotlarda bozor holati to‘g‘risidagi axborotlarni muntazam yig‘ib 
borish marketing bo‘limining muhim vazifasi hisoblanadi. Marketing 
axboroti yig‘iladi, tahlil qilinadi va marketing axboroti tizimi doirasida 
taqsimlanadi. 
Marketing axborot tizimi (MAT) 
– marketing qarorlarini tayyor- lash, 
qabul qilish uchun zarur bo‘lgan ishonchli axborotlarni tayinlan- gan vaqtda 
tahlil qilish va taqsimlashga mo‘ljallangan xodimlar, uskuna va amallar 
jamlanmasidir. 
MAT marketing xizmati rahbarlari va mutaxassislari uchun zarur 

---

59 
bo‘lgan ichki va tashqi manbalardan olingan ma’lumotlar shaklini 
o‘zgartiradi. Ichki axborot mahsulotga buyurtmalar, sotuv hajmi, jo‘natilgan 
mahsulotlar, zaxiralar miqdori, jo‘natilgan mahsulot uchun amalga oshirilgan 
to‘lovlar to‘g‘risidagi ma’lumotlarni o‘z ichiga oladi. Tashqi manba 
ma’lumotlari joriy tashqi axborot (marketing razvedkasi) va marketing 
tadqiqotlari olib borish jarayonida olinadi. 
Axborotning to‘liqligi, haqqoniyligi, ishonchliligi, tizimliligi, o‘zvaqtida 
taqdim etilganligi va davriyligiga nafaqat yangi mahsulot taqdiri, balki 
ba’zan firmaning taqdiri ham bog‘liq bo‘ladi. 
Tashkilotlar atrofidagi o‘zgarishlarning tezligi oshib borayotgan 
sharoitda raqobatda o‘z ishini Bill Geyts “elektron asab tizimi” debnomlagan 
eng yangi axborot texnologiyalari asosida tashkil qilganlar yutib chiqadilar. 
Quyidagi so‘zlar unga tegishli: “Elektron asab tizimi” elektron jarayonlar 
majmuasidir. Uning yordamida kompaniya dunyoni ko‘radi va mos ravishda 
undagi o‘zgarishlarga javob qaytaradi, xoh u raqobatchilar qo‘rg‘onidagi 
yangi hodisa bo‘lsin, xoh mijozlarda yuzaga kelgan yangi talab bo‘lsin. 
“Elektron asab tizimi” ni yaratish uchun qurilmalar va dasturiy ta’minot 
talab qilinadi. Oddiy kompyuter tarmog‘idan uni aniqlik, tezkorlik va taklif 
qilinayotgan axborotning qamrov kengligi ajratib turadi. “Elektron asab 
tizimi” biznesni fikr tezligida yuritish imkonini beradi, bu esa XXI asrda 
muvaffaqiyat garovi hisoblanadi”. Zamonaviy iqtisodiyotda marketing 
tadqiqotlarining roli katta. Ularga qilinayotgan xarajatlar o‘sib bormoqda va 
bu xarajalar o‘zini oqlamoqda. Rivojlangan mamlakatlarda sotilgan 
mahsulotning har ming dollariga 6 dollardanto‘g‘ri keladi.