Mustaqil ish talablari

 
 
 
 
Ma’lumotlar Bazasi fanidan 
MUSTAQIL ISH 
Mavzusi: 
BILIMLAR TIZIMI 
 
 
 
 
Guruh:

Bajardi:

Tekshirdi:

 
 
 
 
 
Toshkent – 20__

---

Mavzu: Bilimlar tizimi. 
 
1. Kirish 
2. Nazariy qisim 
2.1 Bilimlar tizimini boshqarish, bilimlar bazasi. 
2.2 Sun'iy intellekt tizimlari va bilimlarni tasvirlash modellari. 
2.3 Ekspert tizimlardan foydalanish va ularni yaratish.
3. Xulosa 
4. Foydalanilgan adabiyotlar

---

Kirish 
Ma’lumotlar bazasi fani insonlarda axborot muhitida ma‟lum bir 
dunyoqarashni shakllantirishga hizmat qilishi bilan bir qatorda, uning axboriy 
madaniyatni egallashida asosiy rol o’ynaydi. Bugungi «Axborot» asrida 
yoshlarning kompyuter savodxonligini oshiribgina qolmay, balki ma’lumotlar 
bazalari bilan ishlash imkoniyatlarini oshiradi. 
Ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimining faoliyat yuritishi ma’lumotlar 
bazasini tashkil qilishni ikki jismoniy va mantiqiy darajalarda olib borishga 
asoslangan. Bu ikki daraja ma’lumotlarni tashkil qilishning ikkita jihatiga mos 
keladi: ma’lumotlarni shaxsiy kompyuter xotirasida saqlash nuqtai nazaridan 
jismoniyga va ma’lumotlarda amaliy dasturlardan foydalanish nuqtai nazaridan 
mantiqiy bo’linadi. Ma’lumotlar bazasi haqidagi eng umumiy tasavvur 
quyidagilardan iborat: ma’lumotlar bazasi - bu, shaxsiy kompyuterning tashki 
xotirasida saklanadigan ma’lumotlarning katta hajmining majmuasidir. Shunday 
qilib, ma’lumotlar bazasi - bu, shaxsiy kompyuter xotirasida saqlanadigan va 
muammo soha holatini aks ettiruvchi, maxsus tartibda tashkil qilingan va o’zaro 
bog’langan ma’lumotlarning majmuidir. Ma’lumotlar bazasi yana ayrim 
foydalanuvchilarning 
axborotli 
zaruriyatlarini 
ta’minlash 
uchun 
ham 
mo’ljallangan. 
Kompyuter axborot tizimlari o’rtasida eng katta taraqqiyot sun’iy 
intellektdan foydalanishga asoslangan ekspert tizimlarini ishlab chiqish sohasida
qayd etildi. Ekspert tizimi menejerga yoki mutaxassisga tizimlarda to’plangan 
bilishlarga doir har qanday muammo bo’yicha maslahat olish imkoniyatini beradi.
Misol. AQShning davlat agentligi shunday bir ekspert tizimini yaratgan. U ob-
havo va g’allaga tegishli ma’lumotlarni tahlil qilib, fermerlarga irrigasiya, o’g’it 
solish va hosil olishning optimal vaqtini belgilaydi. Sun’iy intellekt deyilganda, 
odatda kompyuter tizimlarning shunday harakatlarni bajarish qobiliyati 
tushuniladiki, agar bu harakatlarni odam bajarganda uni intellektual deb atash 

---

mumkin bo’lardi. Aksariyat hollarda bu yerda odamning fikrlashi bilan bog’liq, 
qobiliyatlar nazarda tutiladi.
Sun’iy intellekt sohasidagi ishlar ekspert tizimlari bilan chegaralanmaydi. 
Shuningdek, ular o’z ichiga odamning asab tizimi, uning eshitish, ko’rish, sezish, 
o’qish - o’rganish qobiliyatini modellashtiruvchi robotlar, tizimlar yaratishni ham 
oladi. Maxsus masalalarni yoki vazifalarni hal qilish maxsus bilimlarni talab etadi. 
Lekin har qanday kompaniya ham o’z shtatida uning ishi bilan bog’liq barcha 
muammolar bo’yicha ekspertlarni saqlay yoki hatto har safar bunday muammolar 
paydo bo’lganda ularni taklif qila olmaydi. Ekspert tizimlari texnologiyasidan 
foydalanishning bosh mohiyati ekspertdan uning bilimlarini olish va uni 
kompyuter xotirasiga kiritib, har safar zaruriyat tug’ilgan hollarda undan 
foydalanishdan iboratdir.