Musiqa nazariyasi

 
8-mavzu. RONDO - SONATA 
 
1.
 
Umumiy tavsif.
Klassik uslubdagi cholg‘u musiqasida turkumli(siklli) sonata janrining 
rivojlanishi bilan rondoning yangi, nisbatan kengaytirilgan va murakkab shakllari 
yuzaga keldi va keyinchalik keng qо‘llanadigan bо‘ldi. Bular sirasiga rondo-
sonata shakli ham kiradi. 
Rondo-sonata 
deb rondoning asosiy belgisi mavjud bо‘lgan – bosh partiya 
kamida uch marta о‘tkazilgan shaklga aytiladi.Uning о‘tkazmalari orasida 
joylashgan lavhalari orasida birinchi va uchinchisi mavzu jihatidan bir xil, ustiga 
ustak, birinchi lavha tobe, uchinschi lavha esa asosiy tonallikda keltiriladi.
Rondodan farqli о‘laroq, rondo-sonata uch qismli kompozitsiya kо‘rinishiga 
ega: ekspozitsiya + о‘rtaliq +repriza.Bu simmetriyalik va reprizalilikda uning 
murakkab uch qismlilik va sonata shakllari bilan о‘xshashligi namoyon bо‘ladi. 
Rondo-sonata shakli sonata shaklidan shunisi bilan farq qiladiki, 
ekspozitsiya va
 
repriza ikki asosiy bо‘limdan (bosh va qо‘shimcha partiyalardan) 
emas, balki uch bо‘limdan tashkil topib, uch qismli simmetrik shakl sanaladi.
Murakkab uch qismli shakldan u birinchi lavhaning(V) avval qо‘shimcha 
tonallikda bayon etilishi, takrorlanganda esa reprizada asosiy tonallikda (V) 
о‘tkazilishi bilan farqlanadi. 
Ekspozitsiya va repriza uch qismli tuzilmaga ega bо‘lganda rondo- 
sonata yetti qismdan iborat bо‘ladi: 
Ekspozitsiya 
О‘rtaliq
Repriza
Koda
Lavha 
A
bog‘. p.
V
bog‘. p. 
A
S A
bog‘.
 
p
. V
1
bog‘
 
p
. A
Bosh r. YO. r Bosh r. Bosh r. YO. r Bosh r.
(1-lavha)
(2-
lavha) (3-lavha) 

---

102 
О‘rtaliqning markaziy lavhasida yo yangi material (S), yo ekspozitsiya 
materiali ishlanmasi (R) bо‘lishi mumkin. Shu tufayli yetti qismli rondoning ikki 
asosiy turi farqlanadi: 
A + V + A + S + A + V
1 
+ A va 
A + V + A + R + A + V
1
+ A 
Rondo, odatda, kо‘p hollarda boshlanishida ishlanma bо‘lgan kengaytirilgan 
xotimadan iborat koda bilan tugaydi. Ba’zida koda oldingi qismlardan musiqiy 
material kiritilgan tamomila mustaqil bо‘lim sifatida ajratiladi; yangi materialga 
tuzilgan koda ham uchraydi.