Musiqa nazariyasi

simfoniya
deb yuritiladi. Sonata 
turkumining umumiy 
sonata-simfonik turkum
deb nomlanishi ham shu bilan 
bog‘liq.
Kо‘pgina sonata-simfonik turkumlarida qismlarning loaqal bittasi (asosan 
birinchisi) sonata shaklida yozilgan bо‘ladi. 
Klassik uslubdagi sonata-simfonik turkum kо‘proq uch yoki tо‘rt qismlidir.
Uch qismli turkumlar – Y.Gaydn, V.Motsart, L.Betxovenlarning fortepiano 
musiqasi uchun, tо‘rt qismli turkumlar – simfoniyalar uchun xarakterli. 
Tо‘rt qismli 
sonata-simfonik turkum uning alohida qismlari uchun xos 
bо‘lgan quyidagi janr va shakllarga ega: 
I qism – 
sonata allegro
 
eng ta’sirchan, dramatik, kontrast, ba’zida
ziddiyatli xarakterga ega va sonata shaklida bayon etiladi.

---

108 
II qism – 
Andante yoki Adajio
– 
aksariyat kо‘p hollarda lirik (kishi 
hissiyotlari, fikrlari, ichki dunyosini; tabiat manzaralarini ifoda etadi); shakli 
– 
murakkab uch qismli, rivojlovsiz sonata, variatsion, rondo bо‘ladi. 
III qism – 
menuet yoki skerso 
( skersoni birinchi bor Betxoven kiritgan) –
janrli yoki maishiy xarakterga ega bо‘lib, harakatchan va quvnoq, trio – о‘rta qism 
uch qismli shaklda yoziladi.
IV qism 
– final
 
–
xalq xursandchiligi manzarasi. Final mavzu doirasi 
umumlashma obrazlilik bilan ajralib turadi, kо‘pincha avvalgi qismlar bilan 
mavzuviy aloqadorlik kо‘zga tashlanadi. Bu hollarda finalning vazifasi 
sintezlashdan iborat bо‘ladi. Final asosiy tonallikda yoziladi. Final shakli – 
sonata, rondo-sonata. 
Bunday turkumda chekka qismlar tezkor, ikkinchisi sekin, menuet yoki 
skerso (hazil) sur’ati bir muncha tez yoki tez.
Birinchi qismning sur’ati juda tez bо‘lmagan hollarda L.Betxoven skersoni
turkumda ikkinchi о‘ringa qо‘ygan.
Bordi