Муратбай нызанов ашык

тур 
foh
!
Ханзада бармакларын эсте тартып алар еди.
— Эне, еситип койды, колларын тартып алды.
Екеуи кол усласып, т а й л а келер еди. Анасы кебинесе 
буларды ж е к к е к а л д ы р ы п , с ы р т т а ж у р е р е д и . Ж ана 
косылысып атырган ерли-зайыптын усындай ш ийрин дем- 
лери бар дэ!
Нурсулыу менен болса дэслепки демлерди палубаларда, 
тау ш оккылары нда журип откерди. Т ен и зд и н билинер- 
б и л и н б е с т а м ш ы л а р ы н а ж у з л е р и н ж у у д ы . С онда 
Н урсулы уды н к е й л е к л е р и к е м -к е м е т и н е ж аб ы сы п , 
художниклер салган сулыу скульптурага айланып кеткендей 
болар еди. И смайыл оны бауырына тартканы н сезбей де 
к а л а р , с о н д а е з и н и н а з а н д а рана к ы р т ы с л а л алган 
сак ал ы н ы н д ем де т у к с и й и п е с и п Н у р су л ы у д ы н жуп- 
жумсак жузине батканына кысынар еди. Усындай лайытта 
ерксиз онын кыялына Ханзаданын суурети пайда болар, ол 
болса анадайдан сэл бултыйган халда:
— Исмайыл, мени демде умыттын ба?! — дегендей болар 
еди. Ол кыялындары Ханзаданын келбетинен тартынып, эсте 
колларын жаздырар еди.
Бугин кунделикти окып отырып, усы ойлар кыялынан 
етти, кыялынан еткерер екен, жан журеги менен Нурсулыура 
рехими келди.
— Ол хакылы еди! Ол хакылы еди суйилиуге! Байгус, 
ышкы шарабынан мийри канып ише алмады. Ол емиринше 
мухаббатка ш елиркеп етти!
Нурсулыу Тилеуханды жек керди. Ж ек керген и н и н ези 
кандай жарасыклы! «Сиз ким болыпсыз оран! С изи н оран 
элле ким болраныныз жаксы еди! Тилеухан апаны атарра 
OFbiM болмады. Неге мениц уйдеги еки киш ем косылып бир
66

---

Т и л е у х а н
куракым бола алмады. Эдира калмайма, бундай 
саны бар, сапасы жок женгелерим!»
Кара, журек сезими менен айтыпган сезлер. Буны шайыр 
тауып айта алм ас еди. Буны мен-мен деген жазыушы 
укшатып жаза алмас еди. Себеби, олар ышкы азабында 
бундай куймеген 
u i b i F a p . 
Себеби, олар кызганыш дегенди 
басынан кеширмеген шыгар. Ал, Нурсулыу барин журегинен 
еткерди, бэринин лаззетли азабын шекти. Соньщ ушын ол 
не десе де жарасады! Не деп куйсе де хакысы бар! Хеш ким 
оны ерси коре алмайды.
Расында да Тилеухан женгелердин женгеси еди. Бэлким 
аш ы к -м аш ы к ларга коп ир болып жауырынын туткан, 
каракалпактын ен 
сонры
женгеси усы шыгар. взинин бой 
жеткен кызы турып, баска бир кызга женгешилик етиу... 
Дурыс, егер Ханзада болмаганда оньщ Сулыуханды суйип 
калыуы мумкин еди. Сулыухан жузинде гирбин жок ак 
бозлак, каслары актрисалардын касларындай кыйылган, кем 
созли, козлери кандайдур манили баиатурын сулыу нашар 
еди. Ол арасы ны н хэм апасынын колына суу алБанда 
ийнине сулгисин салып, оны биринши агасына узатар, арасы 
сыпырып болганда анасына, сон Исмайылга узатар еди. 
Исмайылдын колына суу куйыуга келгенде бирден жузи 
кызарып кетер хэм кейлегинин жагасын шеп колы менен 
тез кы мтасты ры п кояр еди. Онын ишки сезимлеринде 
И смайы лга деген хэуеслик бар еди. Оны Исмайыл да 
уакты нда с е зге н , л е к и н , Генжемурат аБанын оны ез 
перзентиндей бауырына тарты.,ы хэр кандай сезимталлыкка 
берилиуге жол коймас еди.
Усындай кунлердин биринде Тилеухан оны Ханзада 
менен уш ырастырды. Ханзада сулыулыкта Сулыуханнан 
калыспас, кызларга тон ийбеликте OFaH Караганда бираз 
басымырак келер еди. Сулыухан кебинесе езинин шырайын 
кез-квз 
к ы л б ы с ы
келер, ал Ханзада болса езинин кэдци- 
кэуметин кезден тасаланкыраканды хош корер еди
Оны дослеп «улкен адамнын кызы» дегенге Исмайылда 
бираз журек ш айды лык болган, двслепки сейлесиулерде 
«аманбысыз, карындасым»нан ары ете алмаган еди. Кейини- 
рек барыл онын Москвада окып атырганын, ауылда да орыс 
класын п и ткерген ин билип алды. Бирак, негедур орыс 
тэбиятлылык оньщ минезине етпегенине танланар еди.
67

---

— Булар тууды-питти ауылдьщ адамлары, — деди бир 
куни Тилеухан жецгей оран. — Соньвд ушын мын кайнат- 
сан да орыс пенен сорпасы косылмайды. К,эрекеннин нагыз 
кы зы бул!
Бул гэплерди ол Ханзаданын кезинш е айтгы. Ханзада 
мыйьщ тан кулип томен карады. И смайыл болса езинид 
танланганын Тилеухан женгесине айтып койтанына окинди.
— Е р тен таза с п е к т а к л ь б ар , б а р а с а н б а ? — деди 
Тилеухан бир куни Ханзадата.
— Сулыухан бара ма?
— Як. Бул кыз репетици яда-ак борин кери п болтан 
Ертен ауылдаты апасына барып кайтажак.
— Кзйдам.
— Кдйдамын не? Сени улкен калада окып атыр деп ким 
айтады! Бир ж игиттин алдында бунша сызылып турсад. 
С ен и н е с и г и н н и н ал д ы н ан м ы н ж и ги т б аты н ы п ете 
алмайды!
— Апамнан сорап керейин.
— Алана езим айтаман!
С о н ы н м ен ен м эс е л е ш еш и л д и . Е р т е н с аа т бесте 
парктин бурылмасында ушеуи ушырасатутын болды.
Ханзада расында да кешеге кеп шыта бермейтутын еди. 
Отан анасы кеп зинхарлатан: бийпасырык кеш еде журме, 
сейлесетутын адамынды тауып сейлес, курбы-курдасларынды 
е з и н т а н л а , э к е н н и н а т ы н а г э п к е л т и р м е , к и м сен
пэленш енин кызы деген атын бар!
Эне, усы тапсырмалардан кейин ол кэлесин-кэлемесин 
езин кепшиликтен аулак тутар, курбы-курдаслары менен де 
кеп бэзим-сэубет кура бермес еди. Ол бундай шегаралантан 
турмыс кэлпин ж ек керер, леки н , а т а-ан асы н ы н райын 
жыккысы келмес еди. Бэлким солай болыуы керек шьиар' 
Ханзада оны тусиниуге еле ж аслык етип атыртандур.
А н а с ы С э н е м н и н б и р д е н -б и р и с е н е т у ь ы н адам ы
Т илеухан. Ол рольде бирде ж ен и л тек хаял, бир де кыз 
ж ен геси , бир де м ийирман ана, бир де онбатан кэйнене 
болы п ойнатаны м енен турмыста путкиллей езгеш е! Oj 
д о ск а сады к, тууы сканта м и й и рм ан , ен баслы сы ж ам а
1 
абысындай есекш ил емес! Сонын ушын да С энем OFaH хэ( 
дайы м кы зы н ертип жибергенде аркайын отырады. Бирак
68

---

кунлердин куни келип, кызына женгешилик етерин де кеули 
с е з е д и ,
л еки н , ол ж ам ан жерге шатпайтугынын биледи, 
к а й н а г а с ы
м енен куйеуинин абырайын хэмме нэрседен 
у с т и н
коятугынына исенер еди.
У’адели уакы тта Тилеухан Ханзаданы ертип шыкты.