Муратбай нызанов ашык

CopayFa copay 
менен жууап бердим.
— ©йтип карама маран! Саган хат жазып журген жигит 
ким?
— Билмеймен!
— Билесен! Билмесен неге ол кыз бенен жулысасан?!
— Ол хаттын ийеси жигит екенинен де, кыз екенинен де 
хабарым ж ок. К и си н и н хатын ашып окыраны ушын 
урыстым онын менен. Хатгы ашып-эм кергеним жок.
Апай жууасыды. Лекин, жууасып турып айткан гэплери 
зил еди. Жети журеннен етип кетер еди гэплери. Ызгарлы 
еди.
— Синдим, мени алдайман деп хэлекленбе? Мен сеннен 
бес-алты к э й л е к бурын тоздырганман. Онын устине 
сизлердин хэзирги жасыныз нагыз энгвдек, бир ауыз жыллы
109

---

гэпке бар еркин берип коятугын мэхэл. Ертеци бирак улкен 
екиниш ке алып барады бунын,!
Гене каладагы мектептин д и ректо р ат кеше жумыстан 
алды . Ж ет и н ш и класс бир кы зы тууы п койган. Буран 
директор бийшаранын не айыбы бар? Илаж жок, жокарыдан 
тэртип солай! Енди Пердегул апанын да басына сол кунди 
сал аж аксан ба? Бес-алты ай шыда, питирип кетесец 
fo
. 
Аржарында кылабер кылатугынынды!
М е н и н т у л а б е д е н и м д и р и л д е п к е тт и . Ашыудан 
тислерим-тислериме ш ы к-ш ы к тийди.
— Апа, тилицизге ерк бере бермен! — дедим дирилдеп.
— Мен окыушыман, лекин, гун емеспен. Бес жасыма дейин 
а н а м м ен и е р к е л е т и п суйген. О н н ан к ей и н анама да 
суйдирмей койранман, уяламан деп.
— Озинди аппак кыла берме! Сенин мына сымбатынды 
к ер ген ж игитлер кол жууыртпай кояды дегенге мен еки 
хгуньяда да исенбеймен.
— К им н ин тосегинен сууырып алдын! — Мушым менен 
столды берип салранымды билмей-ак калдым. Апай селк ете 
калды.
— У сы г э п и н д е тур, — д ед и м х эу и р и м н ен туспей.
— Маган не айткдн болсан, агызбай-тамызбай бэрин жазаман. 
Г орком и а ж а за м а н , об ком га ж азам ан! TaFbi кэйер бар 
жазатурын? Жазатурын жер болса бэрине жазаман!
Капыны тартып урып ш ьты л кеттим. Кайтып класска да 
бармадым. Уйге келип дус темениме тусип жатып алдым. 
Киш емлерге де, апама да жонимди айтпадым.
Намазлыгер пайтында апам кайтадан касыма келди.
— Кызым, маран айт енди ен болмаса?! Ким сени капа 
кылды?! М ени езе бермесен-о, буйтип!
А пам ны н дизесине басымды койып жылап жибердим. 
Сольшымды баса алмай турып апама болтан уакыяны айтып 
бердим. Апам мени аллеи уакытларда жубатып алды.
— Т еб ед е бир кудайра хак б олсан болды! — деди ол 
б а с ы м н а н с ы й п а л ап . — М ен саран кудайга исенгендей 
исенемен. Эуели кудай, бахытлы боласан! Кешигип болса да 
бахтынды табасан кызым!
А пам м ен и ким м енен бахытлы болады деп ойлады, 
б ахты м д ы т а п к а н д а ким м ен ен табады д еп кы ял етти,
110

---

б и л м е д и м .
М е н и д кыялымда жалгыз сиз единиз. Кашан 
б а х ы т л ы
болсам да сизи д 
м е н е н
бахытлы болыуым керек. 
Д у н ь я д а
езге бахыт барына исенбеймен. Ондай бахыт мен 
уц]ын жат!
Кеште д и р екто р ы м ы з Пердегул апа келди уйге. Апам 
менен к еп с е й л е с и п отырды. Билдим, батанан
>1
гэплер 
себепли кеш ири м сорап келди апамнан. Менин «жазатугын 
жер болса калды рмай жазаман» дегенимнен коркып келди 
ол. Гежени т ек к ен хаял-кызлар кенесинин хаткери келмеди. 
Келиуге корыккан болыуы керек. Мен иштен шьпып, аддына 
бармадым.
Кун батып, кас карайтанда Пердегул апа кайтыу.а руксат 
сорады.
— Болады карарым, озим тусиндирип айтаман, - деди 
апам оны ты ны ш ланды ры п. — Бирак, сиз-эм OFaH айтып 
койыд, жасларыа бир гэп аз, еки гэп кеп болады. Тилин тауып 
сейлессин, айтаж ак гэпи болса.
— Макул, шеше! Ол-эм айткан гэпине пушайман болып 
отыр.
Эне, сондай уакыяларды да бастан кеширгенмен, эдиулим. 
Окып оты ры п, коркып кеткен шырарсан; бийхая екен 
Fofi, 
деп. М ен он д ай бийхая нашар емеспен! Кызганыш 
foh
, 
делебемди козды рган. Озимди умыттырган, керек десен 
ж инли б о л ы п кети у дэрежесине дейин апарган сизин 
ышкыныз 
f o h ,
жаным!
Уай, у я л ы п кеттим
f o
, 
нашар басыма «жаным» деп 
с а л г а н ы м а к а р а т ы ! М эй ли , сызбай-ак кояйын! 
Ш ы ж б а й л а г а н ж а зы у д ы ц астында не бар екен деп 
кыйналып каларсан! Мухаббатым шыжбайланбасын деп-эм 
ырым еттим. К аш ан болмасын бир уакытлары сол сезди 
сыбырлап айтыу бахтына миясар боларман-ау мен де!
Х анзаданы н сондай бир жаксы эдети бар еди, екеуиниз 
ж у м ы ск а ш ы к с а н ы з бир окше изинизден журер еди. 
Катарласып журиуге кошемиздин адамларынан ийбенер еди 
ол. 0 зи н улкен тутпас еди. «Улкен адамнын кызыман» деген 
менменлик ж о к еди онда.
Егер сиз бир озиниз кетип, ол кейинирек шьиатутын я 
барм айтуры н болса, сизди дэруазадан шыгарып салып, 
кош енин басынан кайрылып кеткенше кези менен гузетип
111

---

турар еди. Сиз де кеш енин. басы на барып бурылтан уакытта 
а р т ы н ы зр а б и р к а р а й с ы з , е к е у и н и з б а с ы н ы з д ы ийзеп 
уакты нш а хош ласасыз! М ен усы ларды н б ар и н билдирмей 
б ак л ап ту р ар еди м . Х а н за д а н ы н о р н ы н а е зи м д и койып 
к ы я л л а р еди м . Б ос к ы я л л а р б о л с а д а м ен уш ы н лаззет 
багы ш лар еди сол кыяллар.
А радан уш жыл етти. М ен институтты н еки нш и курсын 
тамамлап, ушке еттим.
П ахта теримге ж ердем ш иликтен келгениме жана уш кун 
болы п еди. Сол уш ку н н и н иш инде я сизд и, я Ханзаданы 
с ы р ты н ы зд а н коре алм ады м . К е ш е н и н адам лары кешип 
к е тк ен д е й еди к ы я л ы м а. Б а с к а л а р к е з и м е к ер и н б ес еди 
м енин.
Геугимде Н игар киш ем хаульш ьт ки р и п келди сыргтан.
— Ене, хе, ене?! Кдяктасыэ?!
— Н е е з и , а м а н л ы к па?! — д е д и а п а м ш орш ы н ы п .
— С ы р ттан уйге ки р ер д е б уй ти п е н т и ги п ки рм е? Биреу- 
миреу ели п калган болм аса, босарада екп ен д и басып ал.
— Елти ш еш ем ш акы ры п атыр!
— Хау! — А пам ш орш ы п кетти . —Д ем кы сп асы тутып 
калды ма?
— Я к. К елини босан аж ак кусайды.
— Х,е-е, кудайга ш укир, кууаныш лы хабар екен 
f o
. 
MaFaH 
д и ги р м а н н ы н тар тк ы ш ы н эк е л и п бер. С ен кы з, кергиден 
к а с ы к ты э п е р . Т о л г а к т у т к а н д а к а с ы к т и с л е т к е н деген, 
каты н Fa суйеу болады.
А пам Х анзадага д у к т ы р л ы к етти. Ет п и си р и м уакытта 
кайты п келди.
— К е з ж арды айн ан айы н! TonFaFbi кы й ы н болды бирак, 
айы куни каш ш ан п и ти п, бала е с и н к и р е п кеткен екен.
MaFaH бул гэплерд ин кереги ж ок еди, киш емлерге айтып 
атырма, билмейм ен.
— Б ал а х а я л д ы н казы ы я! — д ед и ш ай и ш и п оты ры п.
— Ж ам ан каты н -эм балалы болтан со н е зи к а к к а н казыкка 
ш ырматылып хеш ж акка бара алмайды. Бул келин гой, ондай 
хаялларды н ураны нда ем ес, сонда да, е к ш ес и кан ам ай журе 
берсе... ким биледи, хэм м е де е н и п -е с к е н д и кэлей ди .
Ж а т а й ы н д еп а т ы р г а н ы м ы з д а с и з и н а н а н ы з келди. 
К рлы нда KaFa3Fa оралган тауары бар.
1 1 2

---

— Жатып кдлмадьщ ба, келин, — деди ол капьщан кире 
берип. — Киндик шеше хаккынды алып киятырман. Азанда 
экелиуге дэтим шыдамады.
— К,ой, шеше, менин хеш нэрсе тэмем жок, — деп терт 
аякдады апам.
Лекин, ол тынламады, та/арды апамнын алдына койды.
— Коде л и нэрсеге сэдцердей KaFa берме! Мен баска да 
бир жумыс пенен келдим. Акльпыма езин ат койып бер..
— Хау-у... — Апам колайсызланып калды. — Моллага 
койдырагойсон-о, я кеше бийине... каял басым менен...
— Хаял б о лсан да усы кешенин жасы улкен-жасы 
кишисин л ы к-л ы кк а туррызатугын сен. Балама сенин 
жолынды, сенин кэткудалырынды берсин.
Апам азы-кем ойланып калды.
— Кез тиймесин, акльнын ири денели, жоталы азамат 
болар. «Кошкардай уллы болды» деп усындайды айтады. 
Атын Кошкарбай