Murakkab bilish jarayonlari

---

 MURAKKAB PSIXIK JARAYONLAR 
Bilish jarayonlari va ularning qisqacha tasnifi. 
Sezgi. Idrok. Tasavvur. Xotira. 
Tafakkur. Xayol. Diqqat. Nutq. 
Idrok va idrok qilish qonunlari. 
Figura va fonda idrok qilish. Rubin figurasi. 
Idrok qilish jarayonlariga xos qonuniyatlar klassifikasiyasi. Idrok qilish va 
diqqat. Diqqatni jalb etishning universal qoidalari (qonunlari). 
Xotira va shaxs tajribasining boyligi.
Xotira va ma’lumotlarning miyada 
saqlanishiga ta’sir ko’rsatuvchi omillar. Xotiraning samaradorligi. Eslab 
qolish xususiyatiga ko’ra xotiraning turlari. Kutilmagan ma’lumot. 
Ma’lumotning mazmun yoki shakl jihatdan bir-biriga yaqinligi. Esda saqlash 
vaqti bilan esga tushirish vaqti o’rtasidagi farq. Xotiraning sakkiz qonuni. 
Xotirani rivojlantirish yo’llari. O’zlashtirilish lozim bo’lgan ma’lumotning 
xotirada 
saqlanish 
bosqichlari. 
Mnemonika 
yoki 
mnemotexnika. 
Mnemotexnik usullar. 

---

Bilish jarayonlari
Ma’lumki, odamlar bir-birlaridan ko’p jihatlari bilan farq qiladilar. Masalan, 
ayrimlar ko’rgan-kechirganlarini juda yaxshi esda olib qolib, kerak vaqtda aniq 
esga tushira oladilar. Ba’zilar ko’zi bilan ko’rgan har qanday obyektni mayda 
detallarigacha bayon etish qobiliyatiga ega. Yana birlari eshitgan narsalari 
xususida aniqroq fikrlaydi, kimdir sodda, ravon tilga o’z his-kechinmalarini ayta 
olsa, boshqalar – har bir hikoyaga albatta, fantaziya elementlarini qo’shishga moyil 
bo’ladilar. Demak, odamlarning tashqi olamdan oladigan taasurotlari va ularni 
ongda tartiblashtirish qobiliyatlari har xil bo’larkan. Ikkinchi tomondan, shunday 
kasb-korlar borki, u shaxsdagi u yoki bu sifatlarning mukammalashib borishiga 
imkon beradi. Masalan, yirik avtomatik boshqaruv tizimlarida ishlaydigan operator 
o’z diqqatini har qanday mayda o’zrgarishlarga ham qaratishga o’rgansa, 
konstruktor mavhum matematik hisob-kitoblarga usta bo’lib boradi. Iqtisodchi-
moliyachi pulning har bir tiyinidan foyda olishga o’rgansa, shoir tabiatan barcha 
hodisa va voqyealarni badiiy bo’yoqlarda, o’ziga xos idrok qilishga moyilligi 
oshadi. Demak, odamning tashqi olam xossa va xususiyatlarini ongida aks ettirishi 
uning iqtidori o’sishi va professional malakalari rivojlanganligiga bog’liq tarzda 
kechadi. Shuning uchun har ongning muhim aks ettirish shakllari bo’lmish bilish 
jarayonlari – 
idrok, sezgi, xotira, diqqat, tafakkur, iroda va hissiyot
larning inson 
hayoti va professional o’sishidagi roliga to’xtalib o’tamiz.