Muqaddima

OQSILLAR PARCHALANISHI MAHSULOTLARINING SO‘RILISHI 
Chaqaloqning ichagida parchalanmagan oqsillar, jumladan globulinlar ham pinotsitoz 
yo‗li  bilan  qonga  o‗tadi,  katta  yoshli  odamlarda  oqsil  parchalanmasdan  deyarli 
so‗rilmaydi.Awal  ular  hazm  tizimi  bo‗shIiqlarida  peptik  va  triptik  gidrolizga  uchraydi, 
ichak  membranasidagi  peptidazalar,  aligopeptidlarni  aminokislotalarga  parchalaydi. 
Aminokislotalarning  so‗rilishini  enterotsitlarning  apikal  membranasidagi  to'rtta  faol 
tashilish tizimlari ta‘minlaydi: 1) neytral aminokislotalarning (valin, fenilalanin, alanin) 
tashish tizimi; 2) asosli aminokislotalarning (arginin, sistein, lizin, omitin) tashish tizimi; 
3)  dikarbon  aminokislotalarning  (glutamin  va  asparagin)  tashish  tizimi;  ‗) 
aminokislotalarning (prolin va gidroksiprolin) tashish tizimi. 
Bu  tashish  tizimlarining  faolligi  natriy  ionlariga  qaram  bo`lib,  energiya  manbai 
sifatida ATF talab qiladi. Ayni bir vaqtning o‗zida so
‘
riladigan aminokislotalar o`rtasida 
murakkab  munosabatlar  mavjud.  Ba'zi  aminokislotalar  bir-birining  so‗rilishini 
tezlashtirsa, boshqalari tormozlaydi. 
Aminokislotalar  so
‘
rilishiga  ta‘sir  qilishi  mumkin  bo`lgan  nerv  va  gumoral 
mexanizmlar yaxshi o'rganilmagan. 
Enterotsit  sitoplazmasida  aminokislotalar  miqdori  ortishi  natijasida  ular  bazal 
membranadan diffuziya yo`li bilan to‗qima suyuqligiga, keyin qonga o'tadi. Aminokislo-
talarning  bazal  membrana  orqali  enterotsitdan  chiqishida  boshqa  mexanizmlar  ham 
ishtirok etadi. 
Enterotsitlar so'rilgan aminokislotalarning bir qismini oqsil sintezlashga sarflaydi. Bu 
oqsil  so'rilavotgan  yog‗  zarrachalarini  ustidan  qoplash  va  xilomikronlar  hosil  qilish 
uchun zarur. 
So‗rilgan  aminokislotalar  qopqa  vena  orqali  jigarga  yetkaziladi.  Bu  yerda  ularning 
ko
`
p  qismi  albuminlar,  globulinlar,  qonning  boshqa  oqsillari  sintezlanishi  uchun 
sarflanadi. Qon bilan hamma a‘zolarga keltirilgan aminokislotalar turli to'qima oqsillari, 
fermentlar, gormonlar va boshqa oqsil tabiatli birikmalarning sintezlanishida ishlatiladi. 

---

 
 
201 
 
Aminokislotalarning  bir  qismi  energiya  manbai  sifatida  sarflanishi  mumkin,  Bu 
jarayon oqsil yetishmovchiligida tezlashadi. 
, ,