Mundarija mutaxassisliklar Betlar

5A321101 – «Noyob va radioaktiv metall rudalarini qazib olish, boyitish va qayta 
ishlash texnologiyasi» 
Tuzuvchilar:
Xalimov I.U.- t.f.n., dots., Aliqulov SH.SH.- t.f.n., dots 
Taqrizchilar:
Petuxov O.F.- NKMK MITL ilmiy ishlar bo‘yicha boshliq o‘rinbosari 
Sharafutdinov U.Z.- NKMK 5-KB fizik-kimyoviy laboratoriya boshlig‘i 
 
Kirish 
Konchilik ishlab chiqarishi O‘zbekiston iqtisodiyotining asosiy sohalaridan biri 
bo‘lib mamlakatda bozor munosabatlarini shakllantirishda o‘z o‘rniga ega. Bu 
munosabatlar zamonaviy mutaxassislardan yer osti va er usti boyliklaridan oqilona 
foydalanish masalalarini o‘z ichiga oladi. 
Ushbu dastur konchilik sohasiga mansub ilmiy va ishlab chiqarish tarmoqlari 
majmuasi to‘g‘risida asosiy tushunchalar, mazkur fanning tarkibi, maxsus terminlari, 
geotexnologiya to‘g‘risida umumiy ma’lumotlarga ega bo‘lish, fan va soxa 
rivojlanishining istiqboli hamda respublikamizdagi ijtimoiy-iqtisodiy islohotlar natijalari 
va hududiy muammolarining konchilik istiqboliga ta’siri masalalarini qamraydi. 
Dasturning asosiy maqsadi - konchilikda mavjud texnik atamalar, noyob va 
radioaktiv metall rudalarini qazib olish, qayta ishlash va boyitishning ilg‘or an’anaviy 
usullari va texnologiyasi to‘g‘risida tushunchalar, amalda qo‘llaniladigan zamonaviy 
texnika vositalarga mos, ta’lim standartlarida talab qilingan bilimlar, ko‘nikmalar va 
tajribalar darajasini ta’minlashdir. Mazkur fan dasturida ta’lim yo‘nalishi o‘quv rejasida 
o‘rin olgan boshqa fanlar bilan uzviyligi tamoyillari aks ettirilgan.
«Noyob va radioaktiv metall rudalarini qazib olish, boyitish va qayta ishlash 
texnologiyasi» magistratura mutaxassisligiga qabul qilish uchun o‘tkaziladigan 
kirish sinovi mavzulari 
1. 
Foydali qazilmalarni geotexnologik usulida qazib olish 
Geotexnologik usulda qazib olish texnologiyasi asoslari. Geotexnologik 
skvajinalarni burg‘ulash usullari. Burg‘ulash texnologiyasi. 
Yer ostida eritmaga o‘tkazish (EOEO‘) skvajinalari konstruksiyasi va burg‘ilash 
texnologiyasi. EOEO‘ usulida foydali qazilmalarni qazib olish tizimlari. Eksplutatsion 
skvajinalarning joylashish sxemalari. Foydali qazilmalarni EOEO‘ usulida qazib olish 
jarayonlari. Geotexnologik jarayonlarning asosiy elementlari va bosqichlari. 
Ishchi aralashmalarni kislorod bilan to‘yintirish. Urannni qattiq kislotali muhitda 
ishqorlash. Uranni kam karbonatli ishqorlash. Karbonatli ishqorlash. Uranni bikarbonat-
kislotali ishqorlash. Uranni tabiiy reagentlardan foydalanib ishqorlash.
Yo‘l-yo‘lakay uchrovchi foydali komponentlarni ishqorlash. Skvajinalar orqali 
mahsuldor aralashmalarni ko‘tarishni tahlil qilish. Erliftning ishchi xarakteristikasi va 
asosiy ishlash rejimini o‘rganish. Geotexnologik skvajinalarni burg‘ulash texnologiyasi. 
Uyumda tanlab eritish. Skvajinali biotexnologiya.Yer ostida eritmaga o‘tkazishda 
qo‘llaniladigan eritmalar. Gidrodinamik jarayonlar. Yer ostida eritmaga o‘tkazishda 
oksidlanish-qaytarilish potensiali. pH ko‘rsatgichlar. EOEO‘da nedrdan uranni ajratib 

---

56 
olishni to‘liq nazorat qilish. Noyob va radioaktiv metallarni er ostida eritmaga 
o‘tkazishda oksidlovchilarning ahamiyati. Ion almashish jarayonlarining nazariy asoslari. 
Gidrogen uran konlarini EOEO‘ usulida qazib olishda qazib olish tizimi. 
Mahsuldor eritmalarda uranni ion holati. Oksidlash va qayta tiklanish jarayonlari. 
Uranni er ostida tanlab eritishda atrof-muhitni asrash.