|
Mavzuning ob’ekti va predmeti: Oilaning vujudga kelishida birdan bir asos bo'lgani bois u faqat axloq normalari bilan emas, balki maxsus qonun hujjatlari bilan tarlibga solinadi. Bu qoida O ‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 63- moddasi 2-qismida: «Nikoh tomonlarning ixtiyoriy roziligi va teng huquqligiga asoslanadi», deb yozilgan. Fikrimizcha, «tomonlar» deyilganda biz ko'proq Fuqarolik huquqida majburiyat huquqini keltirib chiqaradigan asoslardan biri - shartnomani tuzgan shaxslami tushunamiz. Agar unda: «Nikoh erkak bilan ayolning ixtiyoriy roziligiga va teng huquqligiga asoslanadi», deb yozilsa to‘g‘ri bo'ladi, chunki nikoh mulkiy shartnoma xarakteridagi kelishish bo'lmay erkak bilan ayol o‘rtasida tuziladigan, bir umrga mo‘ljallangan shaxsiy ittifoq,ahdnomadir. Shunday ifoda «lnson huquqlari va erkinliklari deklaratsiyasi»da ham berilgan.
Nikoh orqali sha'riy yo‘l bilan juft bo'lib yashashning bir qancha foydasi bor. Birinchidan, nikoh axloqiy va jismoniy poklikni talab qiladi. Nikoh aqdi insonlarga mas'uliyat yuklaydi. Chunki oilada erning ham. ayolning ham o‘z vazifalari bor, ulardan har biri o‘z vazifasini to'la ado etishga mas'uldir. Nikoh tufayli ota-ona o'zidan so'ng zurriyot qoldirib, inson nasli davom etishiga sabab bo‘ladi. Muhammad alayhissalom musulmonlami oila qurib, o‘zlaridnn so‘ng zurriyot qoldirishga bejiz targ‘ib etmaganlar.
Yoshlarning nikohga ma'naviy tayyorlik darajasi oila mustaqilligining muhim garovidir. Yoshlarni oilaviy turmushga tayyorlash muhirn ijtimoiy ehtiyoj ekanligini unutmaslik, oilada va maklabda bu masalaga e'tiborni kuchaytirish kerak. Ayollar 17 yoshdan, erkaklar 18 yoshdan 30 yoshgacha nikohga o'tib oila qurishlari maqsadga muvofiq, buning uchun ular avvalo 18 yoshgacha oila qurishga tayyor bo'lishlari, amaldagi er-xotinning huquq va majburiyatlarini belgilaydigan huquqiy qoidalar mazmunini o'zlashtirib. ularga qat'iy rioya qilishlari lozim. shunda- gina bular tuzgan oila mustahkam va barqaror bo'ladi. Qizlaming turmushga chiqishiga alohida e'tibor berilishi lozim. Ulami mehnatsevar, epli qilib tarbiyalash zarur. Oila qurishda eng zarur sifatlar: erga, qayin-bo'yinga muomala qilish. bola boqish (alla, erkalash, ovutmachoqlarni bilish), taom pishirish. saranjomsarishtalik, mehmon kutish kabilami qizlarimizga o'rgatib. yaxshi fazilatga ega qilib uzatish zamr Yigit va qizning nikohgacha bir-birini yaxshi bilishi oila muslahkamligini ta'minlashda muhim rol o‘ynaydi. Muhabbnt tuyg'ulari strukturasini anglamaslik 38 foiz nikohning buzilib ketishiga olib keladi. Nikoh to‘g‘risidagi qoidalar Oila kodeksida atroflicha ifodalangan. Nikoh tushunchasi amaldagi oila qonunchiligida emas, faqat huquqiy adabiyotlarda berilgan. Nikoh tushunchasi musulmon huquq ilmida har taraflama ishlangan. Huquq ilmining vakillari nikohga har xil tushunchalar beradilar. Ammo bu tushunchalar shaklida farqlanib, mazmunida esa o‘z ma'nosini saqlab qoladi2. Bu ta'riflarda uni yuridik daiolatnoma deb hisoblab, birinchi navbatda oilaning tabiiy-biologik tomoniga e'tibor berilib, asosiy moddiy iqtisodiy vazifasi chetlab o'tiladi Maxsus huquqiy adabiyotlarda huquqshunos olimlar tomonidan nikohga ta'rif berilgan.
Farzandlikka olish tartibi;
Bolaning huquqi va manfatini himoya qilish bo’yicha ota-onaning huquq va majburiyatlari;
Ota-onaning tarbiyalash hamda unga ta’lim berishga doir huquq va majburiyatlari;
Ota-onaning huquqidan mahrum qilish asoslari va tartibi(Ok 79,80-m);3
Vasiylik va xomiylikka murojat etish huquqi;
Yuqorida sanab otilgan oila huquqlari, manfaatlari va majburiyatlari shular bilan cheklanmaydi.Ota-onalik huquqidan mahrum qilish instituti oilaviy huquqiy munosabatlarda alohida o’rin tutadi.
Shunday qilib, oilaviy huquqiy munosabatlar deganda, fuqoralar o’rtasida bo’ladigan va oilaviy huquqiy normalar bilan tartibga solinadigan ijtimoiy munosabatlar tushuniladi.
Har qanday boshqa munosabatlarda bo’lganidek, oilaviy huquqiy munosabatlarda quyidagi uch element mavjud.
Do'stlaringiz bilan baham: |
