Мундарижа кириш

III боб. Роман қаҳрамонларининг психологиясини ва характерини яратишида ёзувчининг бадиий маҳорати..............
66
1.“Йўл” романининг бош қаҳрамони Собирни образини ёритилишида символлар поетикаси.........................................................	66
2. “Йўл” романининг барча қаҳрамонларининг яратилишда бадиий усуллар силсиласи.........................................................................	73
III боб бўйича хулосалар................................................................	78
Хулоса................................................................................................	79
Фойдаланилган адабиётлар рўйхати............................................	81

КИРИШ
Магистрлик диссертацияси мавзусининг асосланиши ва унинг долзарблиги. Маълумки, илм – танҳоликда ҳамроҳ, ҳилватда – дўст, тўғри йўл кўрсатувчи – далилдир. Илмли инсон ҳар даврада улуғланади, унинг суҳбатидан барчанинг кўнгли ёришади, у нафақат ўзига, балки яқинларига ҳам “раҳмат” келтиради.
Илмлар турли-тумандир. Ҳар ким ўз кўнглига ёққан, ўзи истаган, орзу қилган соҳа билан шуғулланишни, унинг моҳир устаси бўлишни истайди. Ҳозирда хорижий тилларни ўрганиш жуда кенг тарқалган бўлиб, у давлатимиз томонидан ҳам қўллаб – қувватланиб келинмоқда. Чунки, чет тилларини билиш орқали янги маданият, янги анъаналардан бохабар бўлиш мумкин. Бу эса мамлакатлар орасидаги алоқани мустаҳкамлайди. Birinchi Президентимиз Ислом Абдуғаниевич Каримов бот-бот такрорлаганларидек, мамлакатимиз келажаги юртимиз ёшлари қўлидадир. Йилдан – йилга Ўзбекистоннинг хорижий давлатлар билан турли соҳалардаги алоқалари мустаҳкамланиб, янги босқичларга чиқиб бормоқда. Бу эса бир нечта чет тилларини биладиган мутахассисларга бўлган талабни оширади. Юртбошимиз маърузаларидан бирида шундай дейдилар: “Бугун янгича фикрлайдиган, ўз келажагини мамлакатимиз келажаги билан боғлиқ ҳолда кўрадиган янги авлод вакиллари ҳаётга дадил кириб келмоқда. Ёшларимиз сиймосида муайян касб, баъзан бир нечта йўналиш бўйича диплом олган, бир нечта хорижий тилни ўрганган, замонавий техника ва технологияларни пухта ўзлаштирган, мустақил инсон сифатида шаклланган, бир сўз билан айтганда, эл – юрт хизматига шай, юраги ёниб, кўзларидан ўт чақнаб турган навқирон йигит – қизларни кўриб қалбимизда ишонч, ғурур-ифтихор туйғулари жўш уради.”¹
Демак, юртимиз равнақига, гуллаб – яшнашига бизнинг қўшадиган хиссамиз – танлаган соҳамизнинг устаси бўлиб этишишимиз билан боғлиқдир. Биз ёшларга чексиз имкониятлар яратилганки, айниқса, хорижий тилларни ўрганишга бўлган эътиборни таъкидламай иложимиз йўқ.
Республикамиз мустақилликка эришганидан сўнг бир қатор араб давлатлари билан ҳамкорлик алоқалари йўлга қўйилди. Бу ҳамкорликлар биз арабшуносларга бир қатор имкониятлар очиб берди. Шунингдек, бизнинг зиммамизга ўзига ҳос вазифалар юклатилди. Бундан ташқари мамлакатимизда ёшларга берилаётган катта эътибор биз ёшлар учун келажакдаги орзуларимизга эришишимизда кучли далда бўлиб ҳизмат қилмоқда.
Мамлакатимиз мустақиллигини мустахкамлаш, миллий давлатчиликни шакллантириш, ҳуқуқий демократик давлатни барпо этиш ва фуқаролар жамиятини қарор топтиришдек улуғ орзу умидлар билан яшар эканмиз ижтимоий фанлар соҳасидаги илмий изланишлар ва уларнинг натижаларига алоҳида эътибор бермаслик мумкин эмас. Кимки, миллатни ўзига қарам қилмоқчи бўлса, аввало унинг маданиятига чанг солади.²
Агар иқтисодий ўсиш, тараққиёт- жамиятимизнинг танаси бўлса, маънавият - маърифат ва сиёсий онг eтуклиги унинг руҳи, ақли ва жонидир. Буюк давлат, буюк келажагимизга эришишимиз учун оқил, маърифатли, айни пайтда ўзининг ўтмиши, улуғ қадриятлари, миллати билан фахрланадиган ва келажакка ишонадиган инсонларни тарбиялашимиз керак. Бундай инсонни тарбиялаш эса ижтимоий фанимизнинг муқаддас бурчидир.
Ўз ишини ақл билан, тушуниб бажарадиган кишида меҳнатидан фахрланиш, ҳаётидан завқланиш туйғуси кучли бўлади. Ана шундай одамларни тарбиялашимиз мамлакатимиз ҳар бир фуқароси ана шундай туйғу билан яшашига эришишимиз керак.
Давлатимизда келажакда “Олий таьлим тизимини янада ривожлантириш “³мақсадида олий ўқув юртларида ва малака ошириш марказларида ўқитувчи ва мутахассислар, магистр ва илм-фан арбобларининг билими ва малакасини ошириш учун янги дастур ишлаб чиқилди ва илмий муассасаларида бепул таьлим олиш имконияти ва Ўзбекистон Республикасининг “Истеьдод“ фонди узлуксиз таьлим олиш тўғрисидаги масалалар ҳақида Президентимиз Мирзиёев Шавкат Миромонович эьлон қилдилар.
Миллий адабиёти тараққий этган ҳар бир халқнинг ютуқлари жаҳон миқёсида жуда тез тарқалади. Лекин, ўз навбатида, ҳеч қайси миллат адабиёти ўз ҳолича, дунёдан узилган ҳолда ривожлана олмайди. Ўзбек адабиётшунос олимаси Ф.Сулаймонова ўзининг “Шарқ ва Ғарб” номли китобида “Ҳеч қачон ҳеч қайси халқ, элат бошқа халқлардан узилиб қолган, ўз ҳолича яшаган эмас, акс ҳолда, ҳеч қандай тараққиёт бўлмаган бўлар эди”⁴, деб айтганларидек, бадиий адабиёт халқлар ўртасидаги ўзаро адабий алоқаларсиз ривожлана олмайди. Миллий адабиётларнинг бир-бири билан узвий алоқадорлиги ва акс таъсир жараёнлари узоқ тарихий анаъанага эга. Ижтимоий тафаккур эскича қараш ва ёндашувлардан холос бўлиб бораётган бир даврда илм-фаннинг барча соҳалари қатори адабиётшуносликнинг хам муҳим назарий масалаларини ҳар томонлама теран тадқиқ этиш борасида кенг имкониятлар очилмокда. Зеро, «Илм-маърифатта қизиқиши суст миллатнинг келажаги ҳам бўлмайди»⁵ Бинобарин, ёзувчи услуби ва бадиий маҳорати масаласига бағишланган том маънодаги эстетик тафаккурни бойитиб, янгилаб, ривожлантириб бўлмайди. Бунда айниқса, ҳаётни бадиий ёрқин тасвирлаш, бетакрор образлар яратиш адабиёт хазинасини янги поэтик кашфиётлар билан бойитишга муваффақ бўлган ёзувчилар ижодини тадқиқ, этиш беқиёс ўрин тутади. Шу маънода нафақат ўзбек адабиётидаги балки, жаҳон адабиёти намуналарини ўрганиш ва уларни бевосита қиёсий таҳлил қилиш муҳим аҳамият касб этади.
Н.Маҳфуз “Йўл” романида парвардигор ва унинг бандалари орасидаги муносабат ҳақида “Кўчамиз ривоятлари” дагидан ҳам қатъийроқ ҳукм чиқаради. “Йўл” романида ва умуман барча роман ва ҳикояларда адиб ўз услуби билан ажралиб туради. Маҳфуз араб романчилиги хусусан миср романчилигида улкан хисса қўшган.