Mundarija Kirish. I bob tarixiy davr, madaniy hayot 1-fasl. “Muhabbatnoma”ning yaratilish davridagi ijtimoiy-siyosiy hayot va adabiy muhit. 2-fasl

muvofiq deb hisoblaymiz.

I BOB TARIXIY DAVR, MADANIY HAYOT

1-fasl. “Muhabbatnoma”ning yaratilish davridagi ijtimoiy-siyosiy hayot va adabiy muhit.

Xorazmiy o‘zbek mumtoz adabiyotining yirik namoyandalaridan biridir. Xorazmiyning hayoti va adabiy faoliyati haqida, qisqa bo‘lsa ham, ma’lumot beruvchi yagona manba uning «Muhabbatnoma» asaridir.

Shoir «Muhabbatnoma»ning muqaddimasi va qisman xotimasida hamda shu asarga ilova qilgan she’riy «Hikoyat»ida o‘z sarguzashtlari va adabiy faoliyati haqida Ba’zi bir ma’lumotlarni bayon etadi.

Shoirning nomi bizga ma’lum emas. «Xorazmiy» esa shoirning taxallusi bo‘lib, bu taxallus uning xorazmlik ekanini ko‘rsatadi. Xorazmiy XIV asr boshlarida (yoki XIII asr oxirida) tug‘ilgan. Xorazmiy yashab ijod etgan davr Chingizxon istilosining dahshatli oqibatlaridan keyin Markaziy Osiyoda ijtimoiy va madaniy hayot qaytadan birmuncha jonlanib, yangi muvaffaqiyatlar qo‘lga kiritilayotgan davr edi. Xorazmiyning yoshlik yillari, o‘qish davri va ilk ijodiy faoliyati Xorazmda o‘tdi.

«Hikoyat»da bayon etilishicha, Xorazmiy bir necha sharq mamlakatlariga sayohat qilgan, turli xalqlarning hayoti bilan tanishgan va og‘ir mashaqqatlarni boshidan kechirgan.

Xorazmiy Movarounnahrda ham uzoq sayohat qiladi. Sayohat vaqtida u 1353yilning oxirlarida Oltin O‘rda xoni Jonibekning Sirdaryo muzofotidagi amaldorlaridan bo‘lgan Muhammadxojabek bilan tanishadi. Muhammadxoja ma’rifat’arvar va qobiliyatli shoir bo‘lib, u Xorazmiydan o‘sha qish faslida shu yerda qolib, o‘zbek tilida bir asar yozishni iltimos qiladi. Shoir bu haqda «Bayoni voqein aytur»da shunday hikoya qiladi: