Mundarija kirish I bob. O‘zbekiston respublikasi buxgalteriya hisobining milliy standarti (22-son bhms) «Chet el valyutasida ifodalangan aktivlar va majburiyatlarning hisobi»

Buxgalteriya balansi
Buxgalteriya balansining maqsadi
66. Xo‘jalik yurituvchi sub’ektning buxgalteriya balansi uning resurslarini va moliyaviy tarkibini tushunib yetishga imkoniyat berishi uchun hisobot vaqtidagi moliyaviy holatini aks ettirishi kerak.
Aylanma (joriy) va uzoq muddatli aktivlar o‘rtasidagi tafovut
67. Har bir sub’ekt joriy aktivlarni va joriy majburiyatlarni buxgalteriya balansida alohida tasnif sifatida ko‘rsatishni (yoki ko‘rsatmaslikni) belgilab olishi kerak. Mazkur standartning 69 — 71-bandlari ana shunday cheklash amalga oshirilganda qo‘llaniladi. Xo‘jalik yurituvchi sub’ekt bu tasnifni amalga oshirmaydigan variantni tanlab olsa, aktivlar va majburiyatlarni to‘lash muddatlari bo‘yicha axborotlar baribir yoritib berilishi kerak.
68. Xo‘jalik yurituvchi sub’ekt aniq belgilanadigan operatsion siklidan foydalanib tovarlar va xizmatlarni yetkazib berganda, balans hisobotidagi joriy va uzoq muddatli aktivlar hamda majburiyatlarning alohida tasnif etilishi aylanma mablag‘ sifatida doimo murojaat qilinadigan sof aktivlar bilan sub’ektning uzoq muddatli operatsiyalarida foydalaniladigan aktivlar o‘rtasidagi tafovutni farqlash yo‘li bilan juda foydali axborot bo‘ladi. Shuningdek u joriy operatsion sikli davomida olinishi kutilayotgan aktivlarni hamda shu davr ichida to‘lanishi lozim bo‘lgan majburiyatlarni ham ta’kidlab ko‘rsatadi. Sub’ekt joriy va uzoq muddatli aktivlari hamda majburiyatlarini alohida-alohida ko‘rsatsa, bunday hollarda ular 69 — 76-bandlarga muvofiq tasnif etiladi.
Aylanma (joriy) aktivlar
69. Aktivlar quyidagi hollarda joriy aktiv sifatida tasnif etilishi kerak, agar:
69.1. Xo‘jalik yurituvchi sub’ekt operatsion faoliyatining bir qismi bo‘lsa va sub’ektning bir normal o‘tayotgan operatsion siklida uni olish yoki iste’mol qilish kutilayotgan bo‘lsa;
69.2. Asosan qayta sotish maqsadida yoki qisqa muddatda saqlab turilgan bo‘lsa va undan hisobot sanasidan keyingi 12 oy mobaynida foydalanish kutilayotgan bo‘lsa. Boshqa barcha aktivlar joriy bo‘lmagan aktivlar (uzoq muddatli aktivlar) sifatida tasnif etilishi kerak.
70. Joriy aktivlarning ikki turi mavjud. Birinchi turi xo‘jalik yurituvchi sub’ekt aylanma kapitalining bir qismi sifatida namoyon bo‘lib, xo‘jalik yurituvchi sub’ektning normal operatsion sikli davomida olingan yoki iste’mol qilingan bo‘ladi. Ikkinchi turi operatsion aktivlar hisoblanmagan, lekin savdo yoki investitsiya maqsadlarida saqlab turilgan va ularni hisobot sanasidan keyingi 12 oy mobaynida sotish kutilayotgan joriy aktivlar sifatida namoyon bo‘ladi. Joriy aktivlarga hisobot sanasidan keyingi 12 oy mobaynida olinadigan yoki iste’mol qilinadigan zaxiralar va debitorlik qarzlari kiritiladi.
71. Xo‘jalik yurituvchi sub’ektning operatsion sikli — bu materiallarni xarid qilish, ishlab chiqarish va naqd pulga yoki osonlikcha pulga aylantiriladigan moliyaviy aktivlar hisobiga sotish o‘rtasidagi o‘rtacha vaqtdir. Operatsion aktivlarni uzoq muddatli va joriy operatsion sikl o‘rtasida tasnif etish maqsadida bir yil hisoblanadi, agar faqat shu tarmoq yoki faoliyat turi uchun kattaroq davr ancha muvofiqroq hisoblanmasa.