Mundarija kirish i-bob ko’llar haqida umumiy mal`lumot

Ekvatorial mintaqa. Bu mintaqada yil bo`yi ekvator havosi hukmron, yog`in yil bo`yi bir tekisda yog`adi, konvektiv yog`inlar yog`ib turadi, harorat yil bo`yi bir hilda, iliq faslda t0 27-280 C, salqin faslda 25-260 S, namlik ko`p.
Subekvatorial mintaqa (ekvatorial mussonlar iqlimi). Bu mintaqada ekvator va tropik havosi mavsumlar bo`yicha almashib turadi. Yog`in mavsumiy, asosan yoz va kuzda yog`adi, quruq mavsum qish va baxor (may-iyungacha), eng issiq fasl bahor t0 +400 S va undan baland (Jakobobodda +52,80 S), yog`in relyefga bog`liq holda tushadi (Cherrapunjida 12666 mm, Hind daryosining yuqori oqimida 81 mm).
Tropik (passat iqlimi) mintaqa. Yil davomida kontinental tropik havosi hukmron, havo doimo quruq, iliq, yozda issiq. Sutkalik amplituda kata, yog`in ko`p joylarda 100 mm dan kam, tog`larda bir oz ko`proq (400-1000 mm).
Subtropik mintaqa. Bu mintaqada bir nechta iqlim tiplari mavjud. G`arbda O`rta dengiz bo`yi subtropik iqlim tipii hukmron. Bu iqlim tipida yog`in kam, yozda ob-havo barqaror antitsiklon holatida bo`ladi, harorat yuqori. Qishda harorat shimol va janubda turlicha, yillik yog`in tekislikda 500-600 mm, tog`larda 3000 mm gacha, namlik juda kam.
Sharqda subtropik musson iqlim tipii hukmron. Bu iqlim tipida yog`in ancha bir tekisda yog`adi, yilning iliq davrida yog`in ko`proq tushadi (tog`larda 2000 mm, tekisliklarda 700-900 mm), yoz issiq, shimolda salqin, qish sovuq. Namlik yetarli.
Subtropik kontinental iqlim tipi asosan tog`li hududlarni o`z ichiga oladi. Old Osiyo tog`liklarida qish sovuq, yoz issiq, yillik harorat amplitudasi kata - 900S gacha. Yillik yog`in kam, namlik yetishmaydi.
Mo`tadil mintaqa. Bu mintaqada ikkita iqlim tipi ajratiladi. Mo`tadil musson iqlim tipida qishda Osiyo antitsiklonidan keladigan sovuq va quruq kontinental havo, yozda Tinch okeanidan keluvchi iliq va nam dengiz havosi hukmronlik qiladi. Asosiy yog`in yozda (60-70 %) yog`adi. Namlik yetarli.
Kontinental mo`tadil iqlim tipida qishda Osiyo antitsikloni, yozda qutb frontida siklon harakatlari hukmronlik qiladi. Qish sovuq, quruq, yoz iliq, ozroq yomg`irli bo`ladi. Namlik yetishmaydi.
Ichki suvlari. Osiyo uchun daryolarning mavjudligi quruqlik maydonining g`oyat kattaligi bilan bog`liqdir. Ayni vaqtda materikning iqlimi turli joylarda turlicha bo`lganligidan daryolar rejimi va ularning to`yinish tiplari xilma-xildir.
Osiyo yillik oqim o`rtacha xajmining kattaligi jihatidan boshqa materiklar orasida birinchi o`rinni egallaydi. Bu materikning yer yuzasidan okeanlarga xar yili 12850 km.kub. suv oqib tushadi, bu mikdor dunyo o`rtacha yillik oqimining 1/3 qismiga yaqinini tashkil etadi. Osiyo maydonining g`oyat katta ekanligi, alohida rayonlarning geografik o`rni sababligina emas, tog`-kotlovina Relyefi tufayli ham vujudga keluvchi keskin iqlimiy farqlar sababli oqim materik haroratda nihoyatda notekis taqsimlangandir.
Asosiy suvayrigichlarning katta qismi tog` tizmalariga to`g`ri keladi, lekin ularning ayrim qismlari Mongoliya, Jung`oriyaning baland tekisliklari va Markaziy Tibetning tog`liklari orqali o`tadi.