|
Kimyoviy xavflar
Yong'in bilan bog'liq o'limlarning 50 foizdan ortig'i yong'in emas, balki tutun bilan aloqa qilish natijasidir. Yong'in natijasida o'lim va kasalliklarga olib keladigan muhim omillardan biri bu atmosferada kislorod etishmasligi tufayli gipoksiya bo'lib, bu jismoniy faollikni yo'qotish, disorientatsiya va harakatchanlikni yo'qotishga olib keladi. Tutunning tarkibiy qismlari alohida va birgalikda ham zaharli hisoblanadi. 95.3-rasmda yonayotgan shinalar omboridan juda tutunli yong'inga tushib qolgan himoyalanmagan o't o'chiruvchini qutqaruvchi mustaqil nafas olish apparati (SCBA) ko'rsatilgan. (Qutqarilgan o‘t o‘chiruvchining havosi tugab, chuqur nafas olish uchun nafas olish moslamasini yechdi va juda kech bo‘lmasdan qutqarib qolish baxtiga muyassar bo‘ldi).
Guruch. 95.3 Yopiq ombordagi yong'inda zaharli tutun ichida qolgan bir o't o'chiruvchi ikkinchisini qutqaradi.
Har qanday tutun, shu jumladan yonayotgan daraxtning tutuni konsentrlangan dozalarda nafas olish xavfli va potentsial o'limga olib keladi. Tutun turli komponentlarning birikmasidan iborat. Tutunning zaharliligi birinchi navbatda yoqilg'iga, olovning issiqlik sig'imi va uning yonishi uchun qancha kislorod mavjudligiga yoki umuman mavjudligiga bog'liq. Yong'in sodir bo'lgan joyda o't o'chiruvchilar ko'pincha uglerod oksidi, azot dioksidi, oltingugurt dioksidi, vodorod xlorid, vodorod siyanidi, aldegidlar va benzol kabi organik moddalarga ta'sir qiladi. Turli xil gazlarning kombinatsiyasi turli darajadagi xavflarni keltirib chiqaradi. Qurilish yong'inlarida faqat uglerod oksidi va vodorod siyanidi halokatli konsentratsiyalarda chiqariladi. Uglerod oksidi eng keng tarqalgan, o'ziga xos va juda jiddiy yong'in xavfi hisoblanadi. Uglerod oksidi gemoglobinga yaqin bo'lganligi sababli, karboksigemoglobin uglerod oksidi bo'lgan atmosferada qolishi sababli tezda qonda to'planadi. Karboksigemoglobinning yuqori darajada to'planishi, birinchi navbatda, o'pkada ventilyatsiya kuchayishi va yong'inni o'chirishda himoya vositalarining yo'qligida o'pkaga havo oqimining kuchayishi bilan bog'liq bo'lishi mumkin. Tutunning intensivligi va havodagi uglerod oksidi miqdori o'rtasida aniq bog'liqlik yo'q. Yalang'ochlash jarayonida, yonuvchan materiallar yonayotgan va hali to'liq yonmagan bo'lsa, o't o'chiruvchilar chekishdan qochishlari kerak, chunki bu qondagi uglerod oksidi darajasini oshiradi. Vodorod siyanidi azotga boy materiallar, jumladan yog'och va ipak kabi tabiiy tolalar, shuningdek, poliuretan va poliakrilonitril kabi kamroq tarqalgan sintetik materiallarning past haroratda yonishi natijasida ishlab chiqariladi.
Uglevodorodli yoqilg'ilarni past haroratlarda yondirganda, engil uglevodorodlar, aldegidlar (masalan, formaldegid) va organik kislotalar hosil bo'lishi mumkin. Katta miqdordagi azot oksidi yuqori haroratlarda - atmosferada mavjud bo'lgan azotning oksidlanishi natijasida va tarkibida ko'p azot bo'lgan yoqilg'ining past yonish haroratida hosil bo'ladi. Agar yoqilg'ida xlor bo'lsa, vodorod xlorid hosil bo'ladi. Polimer plastmassalar ayniqsa xavflidir. Bu plastik materiallar elliginchi yillar va undan keyin binolarni qurish va bezashda foydalanila boshlandi. Ular yonib, juda xavfli moddalarga aylanadi. Akrolein, formaldegid va uchuvchi yog 'kislotalari ba'zi polimerlarning, shu jumladan polietilen va tabiiy tsellyulozaning yonishi natijasida juda keng tarqalgan mahsulotlardir. Poliuretan va poliakrilonitrillar yondirilgan yonish haroratining oshishi bilan siyanin hosil bo'lish xavfi ortadi: 800 dan yuqori, lekin 1000 darajadan past haroratlarda akrilonitril, asetonitrilpiridin, benzonitril ko'p miqdorda chiqariladi. Binolarni bezash uchun polivinilxloridni o'z-o'zidan o'chirish, xlor miqdori yuqori bo'lganligi sababli ishlatish afzaldir. Afsuski, material ko'p miqdorda xlorid kislotasini chiqaradi, ba'zan esa, agar olov etarlicha uzoq davom etsa, dioksidlar.
Sintetik materiallar yuqori haroratli muhitda emas, balki yonish jarayonida ayniqsa xavflidir. Tsement issiqlikni juda samarali ushlab turadi va "shimgich" rolini o'ynashi mumkin, gazlarni to'playdi, keyin esa g'ovakli material orqali chiqib ketadi, yong'in o'chirilgandan keyin uzoq vaqt o'tgach vodorod xlorid va boshqa zaharli bug'larni chiqaradi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
