Мундарижа: Кириш бошқарув инновацияларининг назарий асослари

1. Бошқарув инновацияларининг назарий асослари


1.1 Инновация: тушунчаси, мазмуни, таснифи
Ҳозирги вақтда "инновация" атамасининг жуда кўп турли хил таърифлари мавжуд, биз умумийроқ таъриф берамиз.
Инновация - бу инновацион жараённинг натижаси, яъни тижорат мақсадларида фойдаланиш босқичига олиб келинган ва бозорда янги маҳсулот ёки жараён шаклида тарқатилган ихтиро.
Корхонада ташкилий инновацияларнинг асосий йўналишлари такомиллаштиришга қаратилган: ташкилий тузилма ва бошқарув; меҳнат жамиятлари ташкилотлари; моддий компонентларнинг ташкилий тизими; жараёнларни ташкил етиш.
Инсон ресурсларини бошқариш соҳасидаги инновациялар бугунги жаҳон бозорида стратегик аҳамиятга ега. Унинг глобаллашуви, технологиянинг жадал ривожланиши ва доимий ўзгаришлар корхонани бошқаришни қийинлаштирадиган омиллардир.
Бундай шароитда ходимлар ва уларнинг муаммоларни ҳал қилишда ижодий ёндашуви биринчи ўринга чиқади ва таркибий ва техник ечимлар, агар улар одамларнинг ижоди ва фаоллигидан фойдаланишга ҳисса қўшса, ортиб боради.
Ташкилотда инсон ресурсларини бошқаришнинг мақсади рақобатда устунликка еришиш ва HR тизимини ташкилот стратегияси билан боғлашдир. Менежмент соҳасидаги енг замонавий концепцияларнинг асосий ғояси инсон қобилиятлари ва қобилиятларини фаоллаштиришдир. Бу корхонани инновацион модернизация қилиш учун зарур.
Инсон ресурсларини бошқаришда биз икки турга бўлинадиган инновацияларга дуч келамиз: инсон салоҳиятини бошқариш тизимига нисбатан ташқи, яъни ходимлар томонидан яратилган ва корхонанинг бошқа қуйи тизимларига ўтказилиши керак бўлган инновациялар, шунингдек инновациялар. атроф-муҳит корхоналаридан келиб чиқадиган ва манба ва ўзлаштириш жойи инсон салоҳиятини бошқариш тизимининг ўзи.
Шунингдек, ташкилотларнинг инновацияларга муносабати ва инновацион фаолият тамойилларини икки турга бўлиш мумкин.
Биринчи тур ёпиқ. Бу изоляция ва фақат ўз ғоялари ва ишланмаларидан фойдаланиш орқали етакчиликка интилиш билан тавсифланади. Иккинчи тур очиқ. У нафақат ўзининг, балки жаҳон ютуқларидан фойдаланиш, уларни мустаҳкамлаш ва ўз фаолиятида амалга ошириш орқали алоқа ва етакчиликка интилиш билан тавсифланади. 1 жадвалда визуал таққослашни куришингиз мумкин.
Жадвал 1

Ёпиқ инновациялар тамойиллари	Очиқ инновациялар тамойиллари
Бизнинг соҳамизнинг етакчи мутахассислари биз учун ишлайди	Бизнинг соҳамиздаги барча юқори даражадаги одамлар биз учун ишламайди. Биз компаниямиз ичида ва ташқарисида енг яхши мутахассислар билан ишлашимиз керак
Инновацияларни киритган биринчи компания бозор йетакчиси ҳисобланади.	Aгар биз ички ва ташқи инновациялардан унумли фойдалана олсак, биз йетакчи бўламиз
Aгар биз ўзимиз кашфиёт қилсак, уни биринчи бўлиб бозорга чиқарамиз.	Енг мақбул бизнес моделини яратиш бозорга биринчи бўлишдан кўра анча самаралидир

Очиқ инновация тамойилларидан фойдаланиб, сиз бошқа ташкилотларнинг ютуқларидан самарали фойдаланишингиз мумкин ва улар ҳатто ўз ихтирочиларидан ҳам самаралироқ бўлиши одатий ҳол емас. Бу жуда катта миқдордаги қимматбаҳо ресурсларни тежайди ва бозорда ўз ўрнингизни ишончли егаллайди. Инновацияларнинг қуйидаги таснифини беришимиз мумкин.

Aмалга ошириш соҳасига кўра, инновациялар глобал, тармоқ, маҳаллий, корхона ёки унинг алоҳида бўлинмалари билан боғлиқ.
Aмалга ошириш соҳасига кўра инновациялар бошқарув, бозор, ишлаб чиқариш, истеъмол ва бошқаларда фарқланади.
Турлари бўйича инновациялар иқтисодий, технологик, техник ёки илмий. Иқтисодий инновацияларга янги бозорни, ресурслар манбаини, рағбатлантириш усулини ўзлаштириш мисол бўлиши мумкин.
Прогрессивлик даражасига кўра, назария ва амалиётда кашшоф бўлиш ва ўзгартириш, мавжуд механизмлар ва тизимлар доирасида маълум деталлар ёки жараёнларни такомиллаштириш, инновацияларнинг динамик муҳитга мослашишини таъминлаш ва уларни қўллаб-қувватлаш каби учта турни ажратиш одатий ҳолдир.
Ишлаш даражаси бўйича инновациялар тугалланган ва тўлиқ бўлмаган, муваффақиятли ва муваффақияциз бўлинади. Масалан, инновация қайсидир оралиқ босқичда тўхтаб қолса, тугалланган деб ҳисобланмайди.
Янгилик даражасига кўра (янгилик - объектдаги ўзгаришларнинг радикаллигини тавсифловчи хусусиятлар йиғиндиси) инновацияларни мутлақ (аналоглари йўқ) ва нисбий деб ҳисоблаш мумкин. Иккинчиси қисман (янги елементларни ажратиш) ва шартли (олдинги элементларнинг янги бирикмаси) бўлиши мумкин.
Инновацияга бўлган еҳтиёж ички ва ташқи омиллар таъсирида пайдо бўлади. Ташқи омилларга мисоллар: Сиёсий, демографик, ҳуқуқий ўзгаришлар, рақобат. Ички омилларга мисоллар: ишлаб чиқариш ҳажмини ошириш харажатлар ва ёмон иш шароитлари.

Ҳар бир янгилик учта асосий босқичдан иборат ўз ҳаётий циклига эга:

 Ривожланиш босқичидан бозорни ишга туширишгача бўлган босқич
 Бозорни ишга туширишдан босқичма-босқич тугатишгача бўлган босқич
 Истеъмолчилар томонидан фойдаланиш муддати тугашидан то охиригача бўлган босқич
Инновацион фаолият субъектлари ўз вазифаларига қараб учта ролда ҳаракат қилишлари мумкин. Роллар 2-жадвалда келтирилган.

Жадвал 2

Новатор	Инноватор	Инвестор
Бу инновацион жараённинг иштирокчиси, инновацион ғояларни излаш ва улар асосида инновацияларни ишлаб чиқиш.	Бозорда инновацияларни амалга оширадиган ва рағбатлантирадиган инновацион жараённинг ушбу бўлими Инновацияларни ишлаб чиқиш ва жорий етишни молиялаштирадиган инновацион жараён	Бозорда инновацияларни амалга оширадиган ва рағбатлантирадиган инновацион жараённинг бўлими Инновацияларни ишлаб чиқиш ва жорий етишни молиялаштирадиган инновацион жараён

Ташкилот ўз ресурслари ва имкониятларидан фойдаланган ҳолда инновацияларни ишлаб чиқиши ва амалга ошириши мумкин. Ушбу параметр билан компания ривожланиш, молиявий қўллаб-қувватлаш ва тижоратлаштириш каби барча асосий функцияларни бирлаштиради. Aммо йирик ташкилотдаги ушбу ҳодиса ташкилотдаги мавжуд одатий жараёнлар билан бир вақтнинг ўзида юқори даражадаги хавфга ега бўлган лойиҳаларни сақлаб қолиш зарурати билан боғлиқ муаммоларга дуч келиш имкониятига ега. Бунинг учун юзага келиши мумкин бўлган хатарларни камайтириш мақсадида инновацион жараённинг дастлабки босқичлари ва босқичлари кичик инновацион ёки инжиниринг компанияларига топширилади ва йирик ташкилот ишлаб чиқилган инновацияни тижорат асосида амалга оширади.