Mundarija: Kirish bob. Konining geologik xususiyatlari

1-BOB. KONINING GEOLOGIK XUSUSIYATLARI.

1. 
   Konlarning geologik tuzilishi
   

Uchquduq koni Markaziy Qizilqum uran rudasi provinsiyasining shimolida, Beshbuloq artezian havzasining chekka qismida joylashgan.
Kon hududida quyi (paleozoy) va yuqori (mezozoy-kaynozoy) struktur bosqichlari aniq ajralib turadi. Pastki bosqich metamorflangan kremniyli va karbonli kremniyli slanetslar bilan ifodalanadi. Uning paydo boʻlish chuqurligi viloyatning shimolida noldan janubda 400 m gacha oʻzgarib turadi.
Yuqori qavatning tagida umumiy qalinligi 30 m gacha bo'lgan rang-barang kaolin gillari bilan ifodalangan senoman qatlamlari joylashgan. Ustida joylashgan quyi turon yotqiziqlarida Uchquduq, Jeyrantuy, Kendiqtyubin gorizontlari (pastdan tepaga) ajralib turadi.
Uchquduq gorizonti suv ostida boʻlgan deltayning mayda donador qumtoshlari va qalinligi 10-35 m gacha boʻlgan sayoz-dengiz loyli va mayda gillar toʻplami boʻlib, ular kesimida murakkab almashinib turadi.
Jeyrantuy gorizonti umumiy qalinligi taxminan 40 m boʻlgan zangori-kulrang loyli gil va gilli alevrozlarning monoton aʼzosidan tashkil topgan.
Kendiktubin gorizonti Tayqarshi (koʻndalang qatlamli mayda donador qumlar, karbonat sement ustidagi qumtoshlar va qalinligi 90-105 m boʻlgan qizil rangli alevrozlar bilan ifodalangan) va Aytim (chok qalinligi 20-60 m boʻlgan, mayda donador kulrang tusli allyuvial qumlar va koʻpincha yupqa linzalari boʻlgan kulrang loyli tekislik gillaridan iborat boʻlgan karbonatli qumtoshlar konlari) gorizontlarga bo’linadi. Stratigrafik nomuvofiqlikka ega Aytim gorizonti ohakli gillar bilan qoplangan (qalinligi 2-8 boʻlakdan marnalarga oʻtadi (qalinligi 40 m gacha), uning ustida gil qatlami (qalinligi 200-250 m gacha) yotadi).
Toʻrtlamchi davr yotqiziqlari har xil genezli qumli, qumloq, qum, shagʻal va shagʻal yotqiziqlaridan iborat boʻlib, qalinligi 15 m gacha.
Uchquduq gorizontida oʻzaro gidravlik bogʻlangan yupqa (2—5 m) qum qatlamlari sugʻoriladi. Kendшktubin gorizonti qismida ikkita suvli qatlam ajralib turadi - Tayйarshi va Aytim, ular qizil rangli alevolitoshlar qatlami bilan ajratilgan va eotsen gillari va mergellarining kuchli akklyuziyasi bilan qoplangan. Qatlam suvlari bosimli, u yoki bu bir xil kimyoviy tarkibga ega, ammo minerallashuv darajasi har xil: 25-30 m chuqurlikda 5-20 g/l va 3,0-3,5 g/l dan ortiq chuqurlikda 50 m. Konning qatlam suvlari asosan xlorid-sulfat-natriyli, tarkibida karbonat ionlari 1-3%, kaltsiy va magniy ionlari esa 20-30% bo'lgan xlorid-natriy kamroq. Suvli qatlamlar jinslarining filtratsiya koeffitsientlari juda katta farq qiladi: 0,01–2,0 m/sut va (Uchquduq gorizonti); 0,004-0,5 m/sut (Jeyrantui gorizonti) va 2,8-7,1 m/sut (Tayqarshi va Aytim gorizontlari).
Uranning tijorat zaxiralari (99%) 10 m dan ortiq chuqurlikda joylashgan konlarda to'plangan. Sakkizta rudali suvli qatlamlarning mavjudligi konning ko'p qatlamli tuzilishini aniqladi va infiltratsiya jarayonlari ikkita asosiy morfologik elementga ega bo'lgan turli modifikatsiyalar deb ataladigan rulonga asoslangan ruda jismlarining o'ziga xos morfologiyasini aniqladi: sumka qismi va qanot. Bu ikki elementning turli birikmalari Uchquduq konida (shuningdek, genetik tipdagi barcha boshqa konlarda) topilgan ruda tanalarining morfologik xilma-xilligini aniqlaydi.
Uchquduq konida umumiy maydoni 24 km², uzunligi 100 m dan 6 km gacha, eni 25-2000 m gacha boʻlgan 93 ta ruda konlari oʻrganilgan. Reja ko'rinishida ruda jismlari cho'zilgan taqa shakliga ega.
Uchquduq konida rudalarning paydo boʻlish chuqurligi shimolda 8-10 dan 110 m gacha, janubda 280 m gacha. Rudalar kambag'al yoki oddiy (0,03%), kamdan-kam hollarda uran miqdori 0,2-0,4% gacha. Ularning tuzilishi nozik tarqalgan va nozik disperslangan.
Chuqurlikdagi rudalarda quyidagi uran minerallari va uran tashuvchilar topilgan: uran qobig’i, uran oksidlari, koffinit, uran o'z ichiga olgan fosfat suyak qoldiqlari, uglerodli moddalar; oksidlangan rudalarda - uranofan, betauranotil, otenit, tuyamunit.
Qo'shimcha elementlardan selen va molibden konda qayd etilgan bo'lib, ularning tarkibi odatda foizning mingdan bir qismidan oshmaydi. Sugrali koni Tamditau massivining shimoli-g'arbiy qanoti bilan chegaralangan bo'lib, uning cho'kindi qoplamida ikkita gidravlik suv qatlami bog'langan - Sugralin va Maastrixt asosiy bo'lgan. Bu gorizontlarning suvlari umumiy minerallashuvi 0,8 dan 2,8 g/l gacha boʻlgan sulfat-xlorid-natriy-kaltsiy turiga kiradi. Qatlam oksidlangan jinslar zonasida yer osti suvlari, qoida tariqasida, erkin kislorod (2 mg/l gacha), uran (10-"⁴ g/l gacha), selen (~10-⁵ g/l) ning yuqori konsentratsiyasini o'z ichiga oladi. ) va molibden (7,5x10"⁵ g/l gacha). Ruda zonasining qatlam suvlarida va unsiz oksidlanmagan jinslar zonasida bu konsentratsiyalar n • 1 gacha kamayadi (G6 va n • 10~7 g/l, bu yerda ba'zi joylarda vodorod sulfidi (3-10 mg / l) paydo bo'ladi.
Rudali Maastrixt va Sugrali gorizontlari gilli, baʼzi joylarda gilli-karbonatli va karbonatli sement (30% gacha) boʻlgan qum va qumtoshlardan iborat. Yalpi temirning tarkibi 0,7 dan 1,5% gacha; uning asosiy qismi (60-70% gacha) disulfid shaklida. Ulardagi organik uglerod C_org miqdori o'rtacha 0,065% ni tashkil qiladi. Togʻ jinslarining karbonat miqdori juda xilma-xil boʻlib, gorizontlar tubiga qarab 20–22% gacha koʻtariladi.
Sugrali konining rudasi asosan qum va kalkerli qumtoshlardan iborat. Odatda ruda tarkibi (%): kvarts zarralari -50-60, dala shpati jinslari - 5-15, tosh bo'laklari - 10, temir sulfidlari - 2,5 gacha, glaukonit - 2 gacha, goetit-gidrogoetit - 2-5 gacha, uran oksidi - 10 gacha, uranofan - 10 gacha, mahalliy selen - 1 gacha, iordisit - 1 gacha; uran qobiqlari - bitta donalar.
Maastrixt konlari uran zahiralarining asosiy qismini o'z ichiga oladi. Ruda jismlarining paydo bo'lish chuqurligi 260 dan 675 m gacha. Rejada ruda konlari o'ralgan chiziqlar va lentalar bo'lib, kamroq hollarda ular yarim oy shakliga ega. Ularning uzunligi bir necha yuz metrdan 17-20 km gacha, kengligi 100 dan 500 m gacha. Bo'limda ruda konlari va ruda tanalari, odatda, sumka qismi va qanotlari bo'lgan rulon shakliga ega, har doim ham barqaror emas. Ularning qalinligi 0,2 dan 4-6 m gacha o'zgarib turadi.
Konning rudalari murakkab. Uranning miqdori 0,034 dan 0,267% gacha, selen - 0,05 dan 0,112% gacha, molibden - 0,004 dan 0,26% gacha, reniy - 10-15 g/t ga yetadi. Asosiy rudali minerallar - uran oksidlari va iordizit qumli jinslarning loy va gil-karbonat materialida yupqa yemdirish shaklida yoki detrital donalar yuzasida yupqa plyonkalar shaklida to'plangan. Molibden minerallashuvining asosiy massasi fazoviy ravishda uran rudasidan bir necha o'nlab metrlarga ajratilgan. Selenning uzluksiz dog'lar ko'rinishidagi minerallashuvi uran rudalarining ichki qismida tarqaladi va ularning shaklini kosmosda ko'chiradi.