Mundarija kirish bob. Adabiyotlar taxlili

1.1.11. Aralash funksional guruh tutgan karbon kislotalar

D- sorbit askorbin kislota (vitamin C) olish uchun boshlang’ich modda hisoblanadi. Askorbin kislota sabzavot va mevalarda (limon, apelsin, pomidor va boshqalarda) bo'ladi.

Inson yoki hayvon organizmi askorbin kislota sintez qila olmaydi. Bu kislota organizmga xar xil ovqatlar bilan birga kiradi. Organizmda vitamin C yetishmasa singa (skorbut) kasalligi kelib chiqadi. Voyaga yetgan kishi uchun askorbin kislota boshqa vitaminlarga qaraganda ko'p miqdorda kerak bo’ladi.

Piridinkarbon kislotalar piridin gomologlarini, ba'zi alkaloidlar va xinolin xosilalarini oksidlab olinadi. α- piridinkarbon kislota pikolin kislota, β- piridinkarbon kislota nikotin kislota (chunki u nikotin alkaloidini oksidlab olingan), γ- piridinkarbon kislota esa izonikotin kislota deb ataladi.

Pikolin kislota suvda yaxshi eriydi, nikotin kislota qaynoq suvda eriydi, izonikotin kislota esa issiq suvda va spirtda ham kam eriydi.

Bu moddalar juda kuchsiz kislotalardir. Ular hatto kuchli mineral kislotalar ta'sirida ham beqaror tuzlar xosil qiladi. Piridin kislotalar ko'pchilik hollarda aromatik kislotalarni eslatadi. Chunonchi, ular murakkab efirlar, xlorangidridlar, amidlar va boshqa moddalarni hosil qiladi. β- piridinkarbon kislota tabiatda keng tarqalgan, u jigarda, achitqilar ekstraktida, sutda va boshqalarda uchraydi. Nikotin kislota vitamin PP deyiladi. U nonni va boshqa oziq – ovqat mahsulotlarni vitaminlashda ishlatiladi.

Siklobutan monokarbon kislota suvda erimaydigan 194°C da qaynaydigan moysimon modda. Siklobutan-1,2- dikarbon kislota sis va trans shaklda bo’ladi: Sis – kislota 138°C da, trans – kislota 131°C da suyuqlanadi.

Siklobutan -1,3- dikarbon kislota

Siklopentankarbon kislota suvda deyarli erimaydi, badbo’y hidi bor.

Siklogeksan karbon kislota (geksagidrobenzol kislota) benzoy kislotani gidrogenlab olinadi, qo’lansa hidli modda.

Aralash funksional guruh tutgan karbon kislotalar

№	Nomi	Formulasi	Shundan tabiatda uchraydiganlari	Sun’iy sintez qilingan kislotalar	Ishlatilishi
	α-furilkarbon kislota
	β -indolilsirka kislota
	nikotin kislota (piridinkarbon kislota)
	askorbin kislota
	3-indolilsirka Kislota (geteroauksin)
	β-(3—indolil)— propion kislota
	γ - (3 - indolil)- moy kislota
	kamfora kislota			kamfora pinendan yoki paxta moyi tarkibidagi bornilatsetatdan olinadi	U oson oksidlanib kamfara kislota va oxirgi mahsulot sifatida trimetil qahrabo kislotasini hosil qiladi
	siklopentan- karbon kislota
	Siklobutan -1,3- dikarbon kislota
	Siklobutan-1,2- dikarbon kislota