Mundarija kirish 3 bob. So‘zning funksiyasi

Shippagingni kiy, deb qancha aytdim?!

Kiygan edim (rema) men (tema) uni, allaqachon (“Gulxan”dan).

파란 보자기 꺼내라고 말했지?

Ko’k tugunni chiqar deb aytmadimmi?

나는 꺼냈어 (rema) 책상 서랍을 열고 파란 보자기를. (“별이 된 도깨비 누나”, 김정환 129 bet)

Men chiqardim (rema) stol tortmasini ochib ko’k tugunni.

2.Tema va remaning teskari tartibi orqali badiiy asar yaratishda muallifga hissiyotlarni yoritish imkoni kengayadi.

Semantik usul

Diskurs (matn) orqali anglashilayotgan xabar strukturasi gapni tahlil qilib, tema va remani aniqlash jarayoniga katta ta’sir etadi. Berilayotgan xabar

(rema),odatda, keyingi diskursda aytilishi kerak bo‘lgan ma’lumot bilan bog‘liq bo‘ladi. Tema esa aytilgan fikr to‘g‘risidagi ma’lumotni qamrab oladi. Diskursda aytib bo‘lingan fikr faol hisoblanadi. Endi aytilishi kerak bo‘lgan fikr esa yangilik hisoblanadi. Boshqacha aytganda, bu tushuncha rus tilshunosligida dannoye va novoye deb o‘rganildi. Shuni ta’kidlash kerakki, remaning o‘ziga xos xususiyatlaridan biri illokutivlikdir (so‘zlash jarayonining fonetik xususiyatlari). Bunda ohangning ko‘tarilishi, pasayishi e’tiborga olinadi.

Gapning aktual bolaklarga bo‘linishi nazariyasida gapni shakllantiruvchi kommunikativ jarayongina emas, balki jumlani semantik jihatdan shakllantiruvchi tarkibiy qismlar ham o‘rganiladi. Jumlani semantik jihatdan shakllantiruvchi unsurlarga kontrast va emfaza kiradi.

Kontrast deganda jumlaning umumiy tarkibidagi so‘zlardan alohida ajralib, bo‘rtib turgan unsurni tushunamiz. U boshqa unsurlardan bo‘yoqdorligi, tonning balandligi bilan ajralib turadi:

Sobir (kontrast unsur) keldi. Jumladan ko‘rinib turibdiki, muallif aynan Sobirning kelganligini ta’kidlamoqda. Boshqalar ham kelishi mumkin edi, lekin kelmadi. Ba’zi olimlar kontrastni remaning aynan o‘zi ekanligini ta’kidlashadi. Bizningcha, kontrast temada ham, remada ham bo‘lishi mumkin:

Sobir ham (kotrast unsur) shu maktabda (rema) o‘qiydi.

철수도 이 책을 샀다.

Cholsu ham shu kitobni sotib oldi.

Kontrast unsur so‘zlovchi nutqining ekspressiv-bo‘yoqdorligini oshiradi.

Emfaza esa kuchli his-hayajon ifodalaydi: