Mundarija kirish 3 bob. So‘zning funksiyasi

-에 (-da), -을 (-ni) -었 (-di), -의 (-ning), -라 (buyruq gap qo’shimchasi).

Shunday qilib, til elementlarining sintaktik faollashuvidan quyidagi maqsadlar ko‘zda tutiladi:

1. 
   mavhum va umumiylik mazmunidagi belgilar aniq mazmun kasb etadi va paradigmatik qatordan sintagmatik qatorga ko‘chiriladi;
   
2. 
   harakatsiz belgilar jonlantiriladi va ularning boshqa belgilar bilan sintaktik munosabatlari tiklanadi;
   
3. 
   so‘z turkumlari funksiyalari gap bo‘laklari funksiyalari bilan almashtiriladi.
   

1. Tema va remani aniqlash usullari.

Prosodik usul

Shuni alohida ta’kidlash kerakki, gap unsurlarining tema-rematik munosabatlarini aniqlashning uch asosiy usuli mavjud bo‘lib, ular prosodik (pauza, urg‘u hamda ohangning o‘rni), sintaktik va semantik tamoyillarini qamrab oladi.

Tema va remani aniqlashning prosodik usulida pauza va ohangning roli muhim ahamiyat kasb etadi. Chunki bu orqali jumlaning aktual bo‘laklarga bo‘linishini aniqlash qulaydir. Ammo bunda jumlaning ichki strukturasiga ahamiyat berilmaydi.

Har qanday jumla ham segmentlarga (katta-kichik bo‘laklarga) bo‘linganda fonema hamda bo‘g‘inlarga ajraladi. Bunda esa prosodik unsurlar faol ishtirok etadi. Prosodik unsurlarning ahamiyati shundan iboratki, ular diskurs (matn) qismlarining yaxlit holda kommunikativ butunlik hosil qilishiga yordam beradi. Diskursning barcha segmentlari, o‘z navbatida, uning ichki yaxlitligini tashkil etadi. Prosodik unsurlar emfotiv funksiya (psixologik-emotsional funksiya) ham bajara oladi. So‘zlovchi kishi quyidagi prosodik vositalar yordamida remani ta’kidlab ko‘rsatadi:

• 
  ohang;
  
• 
  urg‘u (mantiqiy urg‘u, emfatik urg‘u, fraza urg‘usi, takt urg‘usi, so‘z urg‘usi).
  

Urg‘uning ahamiyati, ayniqsa, psixolingvistik jihatdan dolzarb ahamiyat kasb etadi. Masalan, ritorik so‘roq gaplarda mantiqiy urg‘u ustunlik qiladi., ya’ni so‘roq ma’nosini olayotgan so‘z yoki birikma mantiqiy urg‘u bilan bo‘rttiriladi. Masalan:

T R

-U ursa, men qarab turaymi ? (“Gulxan” jurnalidan)

-코로 꼭 맡아야만 향기니? 숨어 있는 알맹이 향기는 마음으로 느끼는 거야. (“별이 된 도깨비 누나”, 김정환 62 bet)